Reuma en sporten

Wat zijn reumatische aandoeningen?

Met reuma worden vaak alle chronische aandoeningen van de gewrichten bedoeld. Eigenlijk is het beter om te spreken over reumatische aandoeningen. Dan gaat het over alle pijnlijke aandoeningen van het bewegingsapparaat. Dat bestaat uit gewrichten, spieren, pezen en kapsels.

Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen

Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!

Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
Online beeldbellen met een huisarts
Stuur een foto mee van uw klacht
Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar

Download Dokter Appke

Reumatische aandoeningen zijn te verdelen in 3 hoofdgroepen:

Wekedelenreuma, zoals fibromyalgie.
Degeneratieve aandoeningen die het functioneren verminderen, zoals artrose.
Ontstekingsziektes: reumatoïde artritis, de ziekte van Bechterew en jeugdreuma.

Fysiotherapie heeft een positief effect voor mensen met reumatische aandoeningen. Minder is bekend over de invloed van sporten op het functioneren. Sporten kan in sociaal en psychisch opzicht wel van grote betekenis zijn. Dat geldt vooral voor jonge patiënten en voor mensen bij wie de reumatische aandoening in een vroeg stadium zit.

De gevolgen van reumatische aandoeningen

De ontstekingen en de pijn bij reumatische aandoeningen hebben vaak negatieve gevolgen voor het spier- en skeletstelsel. Meestal is de aandoening over het hele lichaam verspreid. Daardoor raakt de hele gezondheid verzwakt. Verder ontstaan:

Functionele beperkingen.
Beperking van de bewegingsmogelijkheid.
Instabiliteit, door beschadigingen en ontstekingen van pezen, banden en gewrichten.
Daling van spierkracht door het verschrompelen van spierweefsel. Dit kan teruglopen tot 55% van de oorspronkelijke kracht. De conditie kan dalen tot 25% van de oorspronkelijke conditie.
Een vergrote kans op botontkalking (osteoporose).
Bloedarmoede, aantasting van inwendige organen, vermoeidheid en/of een vermindering van de hart-longfunctie. Dit leidt ten slotte tot een verzwakking van het lichamelijk functioneren.

Voordelen van bewegen bij reumatische aandoeningen

Je kunt negatieve processen tegengaan door te bewegen. Een reumatische aandoening hoeft geen reden te zijn om niet te sporten. Het is een reden om dat juist wel te doen. Maar doe dat altijd in overleg met de specialist. De manier van sporten moet passen bij het stadium van de aandoening. Voordelen van bewegen bij reumatische aandoeningen:

Je mobiliteit neemt toe.
Je algemeen lichamelijk welbevinden stijgt en je fitheid en energie nemen toe.
Je spiermassa en botdichtheid nemen toe.
Je kunt je beter ontspannen.
Het risico op overgewicht en hart- en vaataandoeningen vermindert.

Risico’s van bewegen bij reumatische aandoeningen

Balans tussen bewegen en rust
Het is belangrijk dat je verstandig beweegt en je grenzen respecteert. Houd tijdens het sporten rekening met je reumatische aandoening. Soms kan de toename van de belasting door het bewegen of sporten de aandoening verergeren.

Gevolgen en risico's van sporten bij reumatische aandoeningen
Kunnen sporten bepaalde reumatische aandoeningen verergeren of uitlokken? Er is geen antwoord mogelijk voor reumatische aandoeningen in het algemeen. Reumatische aandoeningen hebben veel ziektebeelden en uitingsvormen. Daarom is er niet één algehele conclusie mogelijk over de gevolgen van sporten.

De meeste sporten zijn niet aangepast aan de specifieke problemen van reumatische aandoeningen. Dit brengt risico's met zich mee voor mensen die toch zo’n sport willen beoefenen. Je kunt een arts vragen wat de risico’s zijn van een bepaalde sport. Zo kun je zelf leren inschatten wat wel en niet mogelijk is.

Bij het inschatten van de risico’s is van belang:

De fase waarin de aandoening verkeert.
De huidige ziekteactiviteit.
Bijkomende risico's zoals botontkalking en orgaanafwijkingen.
Je algehele lichamelijke conditie.
Je persoonlijke voorkeuren.

Sportervaring
Belangrijk is ook of je al ervaring hebt met de sport. Stel dat je de sport al beoefende vóór de aandoening. Dan ken je de coördinatie en technieken van de sport. In dat geval is er minder risico op blessures en verergering van de aandoening dan wanneer je pas tijdens de ziekte met die sport begint.

Algemeen sportadvies bij reumatische aandoeningen

Advies op maat
De behandelend reumatoloog kan de mogelijkheden van een beginnende sporter goed inschatten. Meestal is zwemmen in warm water (33 ⁰C) sterk aan te bevelen. Dit is prettig voor mensen met een reumatische aandoening. Verder kan het best per persoon bekeken worden welke bewegingsvorm geschikt is.

Richtlijnen voor bewegen
Als je grondig onderzocht bent, volgt een advies voor de ideale sportvorm. Er zijn wel richtlijnen waaraan je je bij iedere bewegingsvorm zoveel mogelijk dient te houden:

Begin altijd met een warming-up en eindig met een cooling-down om problemen te voorkomen.
Zorg voor een geleidelijke trainingsopbouw.
Bepaal de toename van de inspanning per persoon (individueel).
Pas het tijdstip van sporten aan aan je natuurlijke ritme. Dit wordt bepaald door symptomen van de ziekte (bijvoorbeeld ochtendstijfheid, avondvermoeidheid).
Stem het medicijngebruik af op de sportactiviteit.
Er zijn allerlei hulpmiddelen beschikbaar die het mogelijk maken dat mensen met een beperking of reuma toch bepaalde sporten kunnen beoefenen. Pas deze sportmaterialen zoveel mogelijk aan op de sporter.
Pas eventueel je uitgangshouding, gewichten of de hele oefening aan.
Pas eventueel het soort materiaal aan. Bijvoorbeeld een andere hometrainer/fiets die minder zwaar fietst of een lage opstap heeft.

Geschikte en ongeschikte sporten bij reumatische aandoeningen

Sporten die meestal geschikt zijn: zwemmen, fietsen, wandelen en gymnastische dans.
Sporten die onder bepaalde voorwaarden mogelijk zijn: crosscountryskiën, tafeltennis, duiken, tennis, golf, paardrijden en dansen.
Sporten om te beoefenen onder zeer strenge voorwaarden: roeien, joggen, alpineskiën, schaatsen en zeilen.
Hoog-prestatieve sporten (wedstrijdsporten, balsporten, turnen en atletiek) zijn meestal niet geschikt.

Sportadvies voor mensen met artrose

De juiste bewegingsvormen
Als je artrose hebt, mogen bewegingsvormen de aangedane gewrichten niet te zwaar belasten. Ook mogen ze niet een te grote bewegingsuitslag hebben. Bewegingsuitslag is de beweging die een gewricht kan uitvoeren, de gewrichtsmobiliteit. Hiermee wordt bedoeld dat mensen met artrose beter niet over een grote range van de totale beweging moeten bewegen. Zodat ze hun gewrichten niet in de eindstanden (bijvoorbeeld maximale strekking van de knie) belasten. In de eindstand wordt een gewricht namelijk meestal het zwaarst belast.

Oefeningen waarbij je niet lang in dezelfde houding zit of staat, zijn geschikt. Zoals activiteiten in het water. Hierbij is de belasting voor de gewrichten laag en de bewegingsuitslag groot. Ook met licht ingestelde fitness- en cardioapparaten zijn vele oefenvormen goed uit te voeren.

Langdurig of intensief bewegen
Langdurig of te intensief bewegen, kan overbelasting van het gewricht veroorzaken. Iemand met artrose krijgt dan last van (meer) pijn. Soms krijg je een gezwollen (dik) gewricht. Je komt dan moeilijk op gang en kunt minder doen dan voorheen. Je kunt overbelasting voorkomen door het oefenprogramma rustig op te bouwen. Zorg ook dat je de oefeningen correct uitvoert.

Klachten tijdens of na het sporten
Heb je pijnklachten en stijfheid tijdens of na het bewegen? Dan moet je het programma (tijdelijk) aanpassen. Vermijd bewegingsvormen met hoge piekbelastingen en/of langdurige statische belastingen. Dit is een risico voor het aangedane gewricht. Volleybal bijvoorbeeld leidt tot grote belasting van knieën en enkels. Dit soort belasting kun je beter vermijden.

Minder geschikte vormen van sport
Het beoefenen van wedstrijdsport is minder geschikt als je artrose hebt. Sportvormen in competitieverband leiden namelijk eerder tot overbelasting.

Sportadvies voor mensen met reumatoïde artritis

De juiste bewegingsvormen
Bij reumatoïde artritis draagt bewegen bij aan het behoud van de gewrichtsfunctie. Het voorkomt samentrekking en verschrompeling van het spierweefsel. Bewegen in de pijnlijke eindstanden van de gewrichten dient voorkomen te worden. Welke eindstanden pijnlijk zijn, verschilt per persoon. Bij de een is het de knie en bij een ander een schouder.

Verergering van de artritis
Als de artritis erger wordt, is het goed om tijdelijk te stoppen met oefenen. Wel kun je blijven wandelen, fietsen of zwemmen, net als het uitvoeren van minder intensieve oefeningen. Let vooral op de gewrichten die het meest zijn aangedaan door de reumatoïde artritis. Belast deze met extra zorg. Vraag om een bewegingsadvies op maat bij de reumatoloog.

Sportadvies voor mensen met de ziekte van Bechterew

De juiste bewegingsvormen
Kies bewegingsvormen die de aangedane gewrichten niet te zwaar belasten en geen grote bewegingsuitslag hebben. Verder zijn oefeningen goed die geen onverwachte hoge belasting geven op het aangedane gewricht. Oftewel, oefeningen waarbij je niet lang in dezelfde houding zit of staat.

Zwemmen en andere oefeningen in het water zijn ideale bewegingsvormen voor mensen met de ziekte van Bechterew. Hierbij is de kracht op de gewrichten laag en is een grote bewegingsuitslag mogelijk. Zwemmen en andere oefeningen in het water zijn anders dan andere oefeningen, omdat hierbij de gewrichten onbelast bewegen en zwaartekracht en/of lichaamsgewicht geen rol spelen. Dan kan een grote bewegingsuitslag geen kwaad en is het juist goed om stijfheid in de gewrichten en/of spieren te verminderen. Deze oefeningen kun je aanvullen met rek-, ademhalings- en ontspanningsoefeningen.

Verbeteren van de houding
Oefeningen om een goede houding te verbeteren en te behouden tijdens het lopen zijn effectief. Net als activiteiten waarbij je je rug strekt, zoals volleybal, badminton en langlaufen. Langdurig met een bolle rug actief zijn, zoals op een racefiets, is minder goed.

Overbelasting voorkomen
Langdurig bewegen of te intensief bewegen kan de gewrichten overbelasten. Mensen met de ziekte van Bechterew krijgen dan last van (meer) pijn. Er kan een gezwollen (dik) gewricht ontstaan. Ook komt het voor dat je moeilijk op gang komt en minder kunt doen dan voorheen.

Je kunt overbelasting voorkomen door de oefenprogramma’s rustig op te bouwen en door oefeningen correct uit te voeren. Krijg je extra pijnklachten tijdens of na het bewegen? Dan moet je het programma (tijdelijk) aanpassen.

Minder geschikte vormen van sport
Het beoefenen van wedstrijdsport is minder geschikt voor mensen met de ziekte van Bechterew. Sportvormen die in competitieverband worden bedreven, leiden eerder tot overbelasting. Sporten als schaatsen, handbal en voetbal hebben een verhoogde kans op vallen. Daarom zijn ze niet geschikt voor mensen met Bechterew die in hun bewegingen beperkt zijn.

Sportadvies voor mensen met wekedelenreuma

Verbeteren van spierfuncties
Bij wekedelenreuma (fibromyalgie) helpen rekoefeningen om verkrampingen van spierweefsel tegen te gaan. Met spierversterkende oefeningen kun je voorkomen dat je spieren achteruitgaan. Slecht ontwikkelde spieren verstoren het evenwicht tussen je belasting en belastbaarheid. Vaak is er een slechte conditie ontstaan.

Verbeteren van het uithoudingsvermogen
Het is belangrijk om je uithoudingsvermogen weer geleidelijk op te bouwen. Hiervoor zijn fietsen, zwemmen en fitnesstraining geschikt. De trainingsopbouw moet worden aangepast als de klachten verergeren. Begeleiding door een fysiotherapeut kan nuttig zijn. Op den duur moet iedereen zijn eigen grenzen leren bepalen.

Ontspanning
Naast spierversterking en -conditie is het belangrijk dat je je spieren kunt ontspannen. Om afhankelijkheid te voorkomen, is het van belang dat je zelf technieken aanleert. Als je bijvoorbeeld yoga doet, leer je hoe je je spieren kunt ontspannen en pas je dat ook regelmatig toe. Lichamelijke overbelasting moet je altijd voorkomen.

Sportadvies voor kinderen met jeugdreuma

Niet-gewichtdragende activiteiten
Er is een verschil tussen niet-gewichtdragende activiteiten en gewichtdragende activiteiten. Niet-gewichtdragende activiteiten zijn bijvoorbeeld fietsen, zwemmen en paardrijden. Ze zijn minder belastend voor de gewrichten en dragen bij aan conditie, spierkracht en het functioneren van de gewrichten. Daarnaast kunnen ze bijdragen aan de motorische en psychosociale ontwikkeling.

Gewichtsdragende activiteiten
Na overleg met de behandelend arts kunnen kinderen al snel niet-gewichtsdragende activiteiten doen. Gewichtsdragende activiteiten worden niet bij voorbaat afgeraden, zoals teamsporten, fitness, dansen, judo, etcetera. Is de ziekte tijdelijk in vermindering (in remissie) en al langer rustig? Dan kan het kind deze activiteiten (weer) gaan oppakken. Dit dient in overleg met de arts en onder goede begeleiding te gebeuren.

Goede balans en begeleiding
Samen met het behandelend team moet het kind een passende balans zien te vinden tussen activiteiten, sport, rust en herstel. Kinderen stoppen over het algemeen met een activiteit wanneer het te zwaar wordt. Blijkt dat een kind toch niet zijn eigen grenzen kan bepalen? Dan is een goede begeleiding en afremming noodzakelijk.

Voor de begeleiding is het belangrijk te weten dat jeugdreuma (oftewel juveniele idiopathische artritis of JIA) grillig verloopt. De symptomen kunnen van dag tot dag verschillen. Er kunnen dagen zijn dat er niets te merken is aan het kind, terwijl het de volgende dag ineens niet mee wil doen met gymnastiek. Het is van groot belang dat de begeleiding dit begrijpt en accepteert.

Oefentherapie in groepsverband bij reumatische aandoeningen

Op diverse plaatsen in Nederland is het mogelijk om oefentherapie in groepsverband te volgen. Meestal loopt dit via patiëntenverenigingen, speciaal voor mensen met reumatische aandoeningen. De ervaringen van de betrokkenen zijn positief.

Meer informatie

Informatie van het Reumafonds over reumatische aandoeningen
www.reumafonds.nl/

Website van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie
www.nvr.nl/

Informatie en forum over reumatische aandoeningen
http://reuma.startpagina.nl/

Een sportorganisatie zoeken bij jou in de buurt
www.beweegzoeker.nl

Een maatje vinden om samen mee te sporten
www.beweegmaatje.nl

Informatie over bewegen onder begeleiding van een fysiotherapeut
www.defysiotherapeut.com/aandoeningen/reuma.html

Alle vragen over reumatische aandoeningen kun je stellen aan het Reumafonds via het formulier op hun website
www.reumafonds.nl/formulieren/uw-vraag-aan-de-reumalijn