Brandwonden
Op basis van de oorzaak worden brandwonden ingedeeld in thermale brandwonden die door extreme hitte of vuur veroorzaakt, en niet-thermale brandwonden als gevolg van elektriciteit, chemische stoffen, straling of extreme kou. Tevens kunnen brandwonden, afhankelijk de ernst van het letsel, worden ingedeeld als eerste-, tweede- en derdegraads.
Een eerstegraads verbranding is een licht letsel, waarbij alleen de bovenste huidlaag is aangetast; bij een tweedegraads verbranding is zowel de bovenste als de onderliggende huidlaag aangedaan en een derdegraadsverbranding is een zeer ernstig letsel, dat diep in het onderhuidse bindweefsel doordringt. Brandwonden zijn vaak te voorkomen en vereisen onmiddellijk medisch ingrijpen om verdere schade en complicaties tegen te gaan.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Brandwonden kunnen het gevolg zijn van een ongeluk, zelfverminking of opzettelijke geweldpleging. Brandwonden worden vaak veroorzaakt door vuur, kokend water, hete voorwerpen, olie, vet, een elektrische schok of inname van chemische stoffen.
De verwondingen ontstaan bijvoorbeeld bij een plotseling uitbrekende brand binnens- of buitenshuis of door het per ongeluk in aanraking komen met hete metalen voorwerpen of kokend water. Ook het krijgen van een elektrische schok of het innemen van schadelijke chemische stoffen gebeurt meestal per ongeluk.
Brandwonden als gevolg van straling en extreme kou komen minder vaak voor; oorzaken zijn vaak een ongeluk op de werkvloer of extreem lage buitentemperaturen. Risicofactoren voor brandwonden zijn onder meer het onoordeelkundig omgaan met vuur in de keuken of op de werkvloer, het verkeerd opbergen van brandbare stoffen en onveilige elektrische bedrading.
Verschijnselen
De verschijnselen zijn afhankelijk van de ernst van de brandwond. Bij een eerstegraads verbranding wordt de huid rood en zwelt op en is er pijn. In geval van tweedegraads verbrandingen ontstaan daarbij met vocht gevulde blaren in de huid en is de pijn heviger.
Bij ernstige, derdegraadsverbrandingen wordt de aangetaste huid rood en gaat vervellen, hierna ziet de huid er wasbleek of juist verschroeid uit. In geval van een derdegraadsverbranding wordt geen pijn gevoeld omdat de zenuwuiteinden, die de pijnprikkels doorgeven, ook worden vernietigd. In het geval van matig ernstige tot ernstige brandwonden kan het slachtoffer in shock raken.
Wanneer verbrandingen optreden in de keel, slokdarm en maag, bijvoorbeeld na inname van schadelijke chemische stoffen, treedt een brandend gevoel op en zwellen deze lichaamsdelen van binnen op. Dit kan de ademhaling blokkeren en dodelijk zijn.
Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van de medische voorgeschiedenis, het verhaal van de patiënt of omstanders en de verschijnselen. Tevens wordt een lichamelijk onderzoek verricht. De uitgebreidheid en ernst van de brandwonden wordt bepaald aan de hand van het waargenomen letsel.
Tweede- en derdegraadsverbrandingen vereisen onmiddellijk medisch ingrijpen en soms zelfs ziekenhuisopname. De schade die binnen in het lichaam is aangericht kan worden bepaald met behulp van een endoscopie. Bij dit onderzoek wordt een dunne buis met een miniatuurcamera via de keel ingebracht.
De plaats en de diepte van de aangedane gebieden, zijn een aanwijzing voor de ernst van het letsel. De ernst van de toestand kan bij volwassenen ook worden bepaald met behulp van een eenvoudige methode die de ‘Rule of Nine’ wordt genoemd.
Hierbij wordt het lichaam in elf gebieden verdeeld van elk 9 procent van het totale lichaamsoppervlak. Elke arm, het hoofd en de hals, elke dij en elk been telt voor 9 procent, de borstkas en buik samen en de gehele rug zijn allebei 18 procent en het perineum, dit is de huid tussen de uitwendige geslachtsorganen en anus, telt voor 1 procent van het gehele oppervlak.
Bij elkaar opgeteld, bepalen de percentages van alle aangedane gebieden de ernst van het letsel. Als het totaal meer dan 20 procent is, is ziekenhuisopname nodig.
Behandeling
De behandeling van brandwonden is afhankelijk van de ernst en grootte van het aangedane gebied. Bij heel lichte brandwonden wordt het betreffende lichaamsdeel allereerst ongeveer vijf minuten onder stromend lauw water gehouden of in lauw water ondergedompeld.
Een andere mogelijkheid is een schone natte doek op de brandwond te leggen, waarna deze wordt bedekt met een droge schone doek of steriel verband. Tevens kan een vochtinbrengende lotion of zalf op het aangetaste gebied worden aangebracht. Eventueel kunnen pijnstillers worden ingenomen.
Tweede- en derdegraads brandwonden worden in een ziekenhuis behandeld. Is de toestand levensbedreigend, zoals bij een blokkade van de luchtwegen, shock of hartritmestoornissen, dan worden de nodige stabiliserende maatregelen genomen. Als de situatie onder controle is en de patiënt stabiel, wordt nagegaan of er nog sprake is van ander letsel en wordt eventueel aanvullende behandeling gegeven.
Omdat ernstige brandwonden vochtverlies veroorzaken wordt in het ziekenhuis gezorgd voor herstel van de vochtbalans. De toestand van de patiënt wordt zolang als nodig regelmatig gecontroleerd. Door middel van een maagspoeling kunnen eventueel ingeslikte schadelijke chemische stoffen worden afgevoerd.
Tot de mogelijke behandelingen van brandwonden behoren verder het aanbrengen van bepaalde middelen op de wond, operaties om de verkoolde en beschadigde huid te verwijderen en reconstructie van het aangedane gebied door middel van een huidtransplantatie.
In geval van een infectie worden antibiotica gegeven. Bij de behandeling van ernstige brandwonden is aanvullende voeding, waarin voldoende calorieën, eiwitten, vet, koolhydraten, vitaminen en mineralen zitten, van wezenlijk belang. Daarnaast spelen psychosociale steun door professionele hulpverleners, revalidatie en eventueel plastische chirurgie een rol bij de totale behandeling van uitgebreide en ontsierende brandwonden.
Het is tevens belangrijk om in een vroeg stadium met fysiotherapie te beginnen. Tijdens het genezingsproces van brandwonden dragen spalken, oefeningen en drukkleding bij aan functiebehoud en verbetering van het uiterlijk.
Bijzonder kwetsbaar voor het ontstaan van littekenweefsel en het ontstaan van een onnatuurlijke stand (contractuur) zijn lichaamsdelen waarvan de huid sterk gespannen is en veel beweegt, zoals die van het gezicht, de handen, gewrichten, dijen en borstkas.
Prognose
Na behandeling genezen lichte brandwonden meestal vanzelf binnen een paar dagen zonder complicaties. Ernstigere brandwonden hebben vaak medische zorg nodig.
Complicaties
De complicaties en de gevolgen van brandwonden zijn afhankelijk van de plaats, ernst en uitgebreidheid van het letsel. Mogelijke complicaties en gevolgen zijn een bewustzijnsverandering, desoriëntatie, verstoring van de vocht- en zoutbalans, nierfalen, een afwijkende bloeddruk en hartslag, benauwdheid, stoornissen in het gehoor- en gezichtsvermogen en gebroken of door verbranding aangetaste botten.
Een andere complicatie is de vorming van littekenweefsel als de wonden genezen, hetgeen kan leiden tot ontsiering maar ook tot een lichamelijk handicap. Verder kan er sprake zijn van een shock doordat er te weinig bloed naar het hart terugkeert. Heel zelden doen zich kwaadaardige veranderingen in het littekenweefsel voor.
Preventie
Er bestaat een aantal eenvoudige maatregelen waardoor brandwonden kunnen worden voorkomen of de gevolgen ervan beperkt, zoals het voorzien van alle ontvlambare of schadelijke chemische stoffen van een duidelijk etiket en deze buiten bereik van kinderen op te bergen.
Bij het omgaan met dergelijke stoffen worden, zowel op de werkvloer als thuis, de nodige veiligheidsmaatregelen genomen. Voorzichtigheid is geboden bij het omgaan met elektrische apparaten; deze moeten, net als de elektrische bedrading, aan alle veiligheidseisen voldoen.
Meer informatie
Informatie over brandwonden
nhg.artsennet.nl
http://nl.wikipedia.org/Brandwonden
Informatie van de Nederlandse Brandwonden Stichting
www.brandwonden.nl
Informatie van de Nederlandse Brandwonden Vereniging
www.brandwondenvereniging.nl
Informatie over kinderen en brandwonden
www.kindenbrandwond.nl
(Engels) Atiyeh, B. S, Gunn, S.W, Hayek, S. N. (2005), State of the art in burn treatment. World J Surg. vol. 29, no. 2, pp. 131-148 (USA)
www.ncbi.nlm.nih.gov
(Engels) Greenbaum, A.R., Donne, J., Wilson, D. and Dunn, K.W. (2004), “Intentional Burn Injury: An Evidence-Based, Clinical and Forensic Review”, Burns, vol. 30, no. 7, November, pp. 628-642 (USA)
www.ncbi.nlm.nih.gov
(Engels) Medline Plus (2005), Burns (USA)
www.nlm.nih.gov
(Engels) Olaitan, P. B. and Olaitan, J. O. (2005), "Burns And Scalds--Epidemiology and Prevention in A Developing Country", Niger J Med, vol. 14, no. 1, Jan-Mar, pp. 9-16 (USA)
www.ncbi.nlm.nih.gov
(Engels) Robert, R., Meyer, W., Bishop, S. et al. (1999), "Disfiguring Burn Scars and Adolescent Self-esteem", Burns, vol. 25, no. 7, November, pp. 581-585 (USA)
www.ncbi.nlm.nih.gov
(Engels) Stefanidou, M. and Athanaselis, S. (2004), “Toxicological Aspects of Fire”, Vet Hum Toxicol, vol. 46, no. 4, August, pp. 196-199 (USA)
www.ncbi.nlm.nih.gov
Kennedy, C.T.C. (1998), Mechanical and Thermal Injuries, in: Champion, R.H., Burton, J.L., Burns, D.A. and Breathnach, S.N. (eds), Rook/Wilkinson/Ebling Textbook of Dermatology, 6th ed, vol. 1, Blackwell Science, Oxford. (Engels)
Lee, R.C. (2001), Electrical Injuries, in: Braunwald, E., Fauci, A.S., Kasper, D.L., Hauser, S.L., Longo, D.L. and Jameson, J.L. (eds), Harrison’s Principles of Internal Medicine, 15th ed, vol. 2, McGraw-Hill, New York. (Engels)
Sheridan, R. (2003), Evaluation and Management of Thermally Injured Patient, in: Freedberg, I.M., Eisen, A.Z., Wolff, K., Austen, K.F., Goldsmith, L.A. and Katz, S.I. (eds), Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 6th ed, vol 1, McGraw Hill, New York. (Engels)
Tyler, M. (2004), Burns, in: Russell, R.C.G., Williams, N.S. and Bulstrode, C.J.K. (eds) Bailey and Love’s Short Practice of Surgery, 24th ed, Arnold, London. (Engels)