Reumatoïde artritis (reuma)
Reumatoïde artritis is het meeste bekende type reumatische aandoening. Deze aandoening wordt gekenmerkt door een ontsteking van verschillende gewrichten.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaak
Reumatoïde artritis is een ‘auto-immuunziekte’, wat betekent dat het lichaam afweerstoffen maakt tegen zichzelf. In geval van reumatoïde artritis vallen deze afweerstoffen het weefsel in een gewricht aan. Hierdoor ontstaat een ontsteking die op lange termijn het gewricht kan beschadigen. Waarom de antistoffen het eigen lichaam aanvallen is niet bekend. Erfelijkheid zou een rol kunnen spelen omdat reumatoïde in bepaalde families vaker wordt gezien.
Verschijnselen
Reumatoïde artritis kan in alle gewrichten voorkomen, maar meestal treden de klachten op in de vingers, polsen, voeten, enkels, knieën en schouders. Meestal zijn meerdere gewrichten ontstoken aan beide kanten van het lichaam (symmetrisch). Dit wordt een polyartritis genoemd. De aangedane gewrichten en het gebied daaromheen warm, stijf en opgezet. De stijfheid is dikwijls het ergst 's morgens bij het opstaan en nadat iemand een poos stil heeft gezeten of gelegen. Belasten en bewegen is pijnlijk en ook in rust kan het gewricht pijn doen. Tevens kunnen bloedarmoede, gewichtsverlies en koorts optreden. Andere veelvoorkomende klachten zijn spierpijn en algehele moeheid. Er kunnen zich pijnloze knobbeltjes (reumatoïde noduli) vormen bij de aangedane gewrichten en deze gewrichten kunnen misvormd raken.
Hoewel de ziekte zich op elke leeftijd kan openbaren, gebeurt dit meestal tussen het 25ste en het 50ste levensjaar. De aandoening komt twee tot drie keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. De aandoening kan op heel verschillende manieren verlopen. Soms blijven de klachten beperkt tot één gewricht, in andere gevallen worden verscheidene gewrichten tegelijk aangetast. Reumatoïde artritis kan zich plotseling of juist heel geleidelijk openbaren. Perioden van klachten en gezondheid kunnen elkaar afwisselen. In de meeste gevallen zijn de klachten echter langdurig van aard. In hoeverre iemand met reumatoïde artritis kan blijven functioneren, hangt af van het gewricht dat is aangetast, de ernst van de aandoening en hoe lang de klachten al bestaan.
Diagnose
De diagnose reuma is gebaseerd op de ziektegeschiedenis van de patiënt en het lichamelijk onderzoek en eventueel aanvullen bloed- en röntgenonderzoek. Symptomen zoals meer dan 6 weken stijfheid van de gewrichten in de ochtend gedurende meer dan een uur, symmetrische artritis van drie of meer gewrichten, artritis van de gewrichten van de hand en de pols, de aanwezigheid van reumaknobbels zijn signalen dat er sprake kan zijn van reuma. Bloedonderzoek, zoals de C-reactief eiwittest (CRP-test) en bezinking van bloed (BSE), kan een extra aanwijzing opleveren dat er een ontsteking is, maar normale uitslagen sluiten reuma niet uit. Door middel van röntgenstralen, MRI (magnetic resonance imaging) en echografie kan worden vastgesteld of de gewrichten beschadigd zijn. Ook andere technieken kunnen helpen om de diagnose reuma te stellen. Dit kan bijvoorbeeld door onderzoek van de vloeistof uit het gewricht (synovia) en door middel van een biopsie en arthroscopie.
Behandeling
Als de diagnose in een vroege fase wordt gesteld kan door intensieve behandeling het verloop van reuma gunstig worden beïnvloed. Door de behandeling moeten de pijn, de stijfheid en de ontsteking van de gewrichten worden tegengegaan en moet worden voorkomen dat de gewrichten beschadigd of misvormd raken. Voor behandeling van reuma kunnen geneesmiddelen, oefeningen, fysiotherapie, ergotherapie en chirurgische ingrepen worden toegepast. Met geneesmiddelen zoals pijnstillers en ontstekingsremmende pijnstillers zonder steroïden (NSAID’s) kunnen de verschijnselen snel worden verminderd. Als na 6 weken behandeling het ziektebeeld niet volledig tot rust is gekomen komen de zogeheten tweedelijns antirheumatica en corticosteroïden in aanmerking. Door oefeningen te doen blijven de gewrichten beter beweeglijk. Daarnaast kunnen zonodig spalken worden gedragen om de gewrichten te ondersteunen. Verder kunnen in vergevorderde stadia, wanneer de functie van de gewrichten erg verminderd is, verschillende hulpmiddelen en aanpassingen worden toegepast. Dit om de belasting van de aangedane gewrichten te verminderen en als steun bij het verrichten van dagelijkse bezigheden. Wanneer de gewrichten sterk beschadigd zijn, kan een operatie nodig zijn om de pijn te verminderen, misvormingen te corrigeren en de werking van het gewricht te verbeteren. Bij een operatie worden ingrepen gedaan zoals een arthrodese en vervanging van het gewricht.. Ook kunnen eventueel pezen van sterkere of werkende spieren worden overgebracht naar spieren die zwakker zijn of verlamd zijn (peesverplaatsing) en kan bijvoorbeeld het synoviale membraan geheel of gedeeltelijk worden weggehaald (synovectomie).
Complicaties
Behalve de gewrichten kan reuma verschillende andere organen in het lichaam aantasten, zoals het hart, de ogen, de huid en de zenuwen. Reuma veroorzaakt soms een ontsteking van bloedvaten (reumatoïde vasculitis) en in de onderhuid de vorming van harde klompjes, de zogeheten reumaknobbels. De ziekte kan ook de longen aantasten (reumatoïde longziekte), waardoor pleuritis kan optreden, reumaknobbels in de longen en pulmonaire fibrose. Bij mensen met een hoge concentratie reumafactor in het bloed, blijkt de invloed van reuma op weefsel buiten de gewrichten groter te zijn en ernstiger vormen aan te nemen. Complicaties van reuma zijn onder andere septische artritis, Sjögren-syndroom en amyloïdose, een ziekte die als kenmerk heeft dat zich een stof met de naam amyloïd in verschillende organen (meestal in de nieren) en andere lichaamsweefsels afzet.
Wat kunt u zelf doen?
Dagelijks bewegen en oefenen helpt om gewrichten zo goed mogelijk te blijven gebruiken. Geoefende spieren rondom het aangedane gewricht zorgen ervoor dat u meer kunt en minder pijn heeft. Zwemmen is een uitstekende oefening, want het versterkt de spieren zonder de gewrichten te veel te belasten. Het is niet duidelijk of een speciaal dieet een rol van enige betekenis kan spelen bij het verlichten van symptomen van reumatoïde artritis, maar een gezonde, evenwichtige voeding met extra vis of visolie kan helpen. Gebruik warme kompressen om de pijn te verlichten en koude kompressen als de ontsteking opvlamt en het gewricht rood en warm is.
Aansluiting bij een patiëntenvereniging kan heel waardevol zijn. Voor informatie kunt u terecht bij de Reumapatiëntenbond.
Meer informatie
Alles over reuma
www.reumafonds.nl
Informatie van het Nederlands Huisartsen Genootschap
nhg.artsennet.nl