Acute glomerulonefritis

Acute glomerulonefritis (ook acute nefritisch syndroom of nierfilterontsteking genoemd) is een nieraandoening waarbij de glomeruli van de nieren ontstoken zijn. Het komt vooral voor bij kinderen ouder dan drie jaar en bij jongvolwassenen en treedt in de meeste gevallen een tot drie weken na het begin van een plotselinge infectie op. De kans op het ontstaan van acute glomerulonefritis is groter bij mensen die al een nieraandoening hebben, met name bij mensen met diabetische nerfropathie. Zeer snel verlopende acute glomerulonefritis wordt snel progressieve glomerulonefritis genoemd.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaak

Acute glomerulonefritis kan een complicatie zijn van een plotseling opkomende (ernstige) infectie met streptokokken (een bepaalde groep bacteriën), zoals:

• tonsillitis (amandelontsteking);
• faryngitis (keelontsteking);

De aandoening wordt daarom ook post-streptokokkenglomerulonefritis genoemd. Het kan echter ook ontstaan na andere infectieziekten als de bof, malaria en schistosomiasis. Bij de oorspronkelijke infectie ontstaan immuuncomplexen. Dat zijn verbindingen van een afweerstof aan een stukje van de bacterie. Deze immuuncomplexen slaan neer in de nieren en veroorzaken daardoor de acute glomerulonefritis.

Het syndroom kan ook een complicatie zijn van een systemische aandoening als lupus erythematodes disseminatus (dat wordt veroorzaakt door een afwijkende immuunreactie) of een ontsteking van de bloedvaten (vasculitis).

Verschijnselen

Verrschijnselen die kunnen optreden bij acute glemerulonefritis zijn:

• minder vaak plassen;
• rode, donkere urine (door aanwezigheid bloed in de urine);
• schuimende urine (door aanwezigheid eiwit in de urine);
• oedeem over het hele lichaam, vooral te zien aan zwellingen rond de ogen, bij de schaamstreek en in de benen en voeten;
• verhoogde bloeddruk, veroorzaakt alleen verschijnselen als de bloeddrukverhoging zeer ernstig is. Dan kunnen onder andere hoofdpijn, neusbloedingen en veelvuldig ’s nachts moeten plassen optreden;
• insulten. Bij kinderen kan sterk verhoogde bloeddruk toevallen (insulten) veroorzaken en in dat geval moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen;
• algemene verschijnselen, algeheel ziektegevoel, zeer moe voelen, verminderde eetlust, bleekheid, rugpijn.

De aandoening kan ook mild en onopgemerkt verlopen.

Diagnostiek

De diagnose van het acute glomerulonefritis wordt gesteld op grond van de bovengenoemde verschijnselen, waarbij een eerdere streptokokkeninfectie een belangrijke bijkomende aanwijzing kan zijn. Bij bloedonderzoek blijkt het gehalte aan ureum en creatinine sterk verhoogd, omdat de nier deze afbraakproducten niet meer voldoende kan uitscheiden. Bij urineonderzoek kan bloed en eiwit in de urine worden aangetoond.

Beeldvormend onderzoek van de nieren (echo en röntgenfoto) en een nierbiopsie om het nierweefsel onder de microscoop nauwkeurig te kunnen onderzoeken, zijn gewoonlijk niet nodig, tenzij de diagnose niet vaststaat en/of de nierinsufficiëntie snel verergert.

Behandeling

De behandeling van het acuut nefritisch syndroom richt zich op de verschijnselen en heeft als doel het oedeem, het hoge ureumgehalte van het bloed en de verhoging van de bloeddruk te bestrijden. Kinderen met hoge bloeddruk en een lage urineproductie moeten in het ziekenhuis worden opgenomen vanwege het verhoogde risico op toevallen.

Om het oedeem terug te dringen en de bloeddruk omlaag te brengen, moeten patiënten minder zout gebruiken en krijgen zij een diureticum (vochtafdrijvend middel) voorgeschreven, bijvoorbeeld furosemide. Daarnaast worden antihypertensiva (medicijnen om de bloeddruk te verlagen) voorgeschreven. Patiënten die een bacteriële infectie hebben gehad, krijgen soms nog een kuur met een antibioticum, bijvoorbeeld penicilline, als wordt vermoed dat de bacterie nog aanwezig is.

Mocht acute glomerulonefritis optreden als complicatie van een systemische ziekte, dan richt de behandeling zich op deze ziekte.

Prognose

Als zich geen complicaties voordoen, gaat het acuut nefritisch syndroom gewoonlijk vanzelf over. Meestal zelfs zonder restverschijnselen, vooral bij kinderen. Hoe ouder de patiënt, hoe groter de kans dat de nierfunctie toch verminderd blijft.Mogelijke complicaties van het acuut nefritisch syndroom zijn onder meer hypertensieve encefalopathie (hersenafwijkingen ten gevolge van hoge bloeddruk), longoedeem (vochtophoping in de longen) en ernstige uremie (ureum in het bloed).

Meer informatie

Informatie van het kenniscentrum ziekte en arbeid
www.kiza.nl

Baker, L.R.I, (1999), Renal Disease, in: Kumar, P. & Clark, M. (eds), Clinical Medicine, 4th Ed, Harcourt Publishers Limited, Edinburgh, London.

Yoshizawa, N, (2000), Acute Glomerulonephritis, Internal medicine (Tokyo, Japan) September, vol.39, no.9, pp.687-94.