Longoedeem

Oedeem is de ophoping van vloeistof (water) op één plek in het lichaam. Deze zwelling kan voorkomen in bijvoorbeeld de voeten of de enkels. Het kan ook in organen optreden, zoals de longen of de lever. Ophoping van vocht in de longen heet longoedeem of pulmonaal oedeem.

De belangrijkste oorzaak van longoedeem is een niet goed werkend hart (hartfalen). Maar het kan ook voorkomen bij aandoeningen waardoor het longweefsel direct beschadigd raakt . Longoedeem is een ernstige ziekte die direct moet worden behandeld, omdat het levensbedreigend kan zijn.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaken

Bij acuut longoedeem hoopt zich heel snel vloeistof op in de longen. Deze vloeistofophoping heeft vaak te maken met hartproblemen. Dit zijn bijvoorbeeld ischemische hartziekte en ziektes van de hartkleppen of de hartspier. Als het hart onvoldoende kan pompen, hoopt het overtollige vocht zich op in de longen.

Acuut longoedeem kan ook ontstaan wanneer de long beschadigd is geraakt door blootstelling aan schadelijke chemische stoffen. Daardoor gaan er longcellen kapot. Het longweefsel vult zich dan met vocht en er stroomt vloeistof in de longen. Door ophoping van vloeistof in de longen kan het bloed geen of veel minder zuurstof opnemen. De patiënt wordt daardoor kortademig. Er zijn verschillende stoffen die de longen kunnen beschadigen, zoals giftige gassen en dampen, rook en organisch stof.

Problemen in andere organen kunnen ook longoedeem veroorzaken, bijvoorbeeld bij nierziektes. Daarbij wordt minder urine afgescheiden. Hierdoor kan vloeistof zich ophopen in het lichaam, onder andere in de longen.

Andere mogelijk oorzaken van longoedeem:

• Een ernstige longinfectie.
• Een ernstig ongeval met veel weefselschade.
• Overvulling van de bloedvaten door toediening van te veel vocht, bijvoorbeeld via een infuus.
• Te snel dalen van de atmosferische druk. Dit is bijvoorbeeld het wegvallen van de cabinedruk in een vliegtuig.
• Hoogteziekte.

Symptomen van longoedeem

Acuut longoedeem leidt tot kortademigheid en ademhalingsproblemen. De patiënt moet soms hoesten en heeft een fluitende ademhaling. Vaak snakt de patiënt naar lucht, of voelt zich alsof hij verdrinkt. Ook is hij vaak angstig.

Bij ernstig oedeem wordt de hoest vaak erger en hoest de patiënt roze slijm (sputum) op. Dit bevat soms wat bloed. De patiënt gaat sneller ademhalen en spert zijn neusgaten wijd open. Er is vaak een blauwe verkleuring van de lippen en nagels doordat het zuurstofgehalte van het bloed afneemt. Dit heet cyanose.

Bij langzaam toenemend longoedeem kunnen de volgende symptomen optreden:

• Kortademigheid. Dit wordt erger dan normaal bij lichamelijke inspanning.
• Moeite met ademhalen bij inspanning. Dit verergert bij het plat liggen, maar verbetert in zittende houding.
• ‘s Nachts wakker worden door moeite met ademhaling. Rechtop zitten verbetert de ademhaling dan.
• Gewichtstoename door ophoping van vocht in het lichaam, vooral in de benen.
• Zwelling in de benen en enkels.
• Vermoeidheid.

 

Diagnose

De arts stelt de diagnose op basis van de symptomen en een lichamelijk onderzoek. Een röntgenfoto van de borst kan afwijkingen vaststellen die het gevolg zijn van longoedeem. Dit zijn bijvoorbeeld ophoping van vloeistof in de longen of een vergroot hart.

Er is ook een analyse van bloedgassen nodig om te zien hoe hoog het zuurstofgehalte van het bloed is. Bloed- en urineonderzoek kunnen infecties aantonen. Een elektrocardiogram (ECG) en een echocardiogram kunnen het functioneren van het hart aantonen.

Behandeling van longoedeem

Acuut longoedeem is een absolute noodsituatie die vraagt om directe en intensieve behandeling door een arts. De patiënt krijgt zuurstof toegediend en vaak is beademing nodig. Ook wordt soms morfine gegeven.

De patiënt krijgt geneesmiddelen die de vochtafdrijving via de nieren stimuleren (diuretica). Overige behandelingen zijn afhankelijk van de oorzaak van het longoedeem. Zo kan de patiënt behandeld worden voor een ischemische hartziekte. Een infectie wordt bestreden met antibiotica. Ontstekingsremmende en pijnstillende geneesmiddelen kunnen koorts en spierpijn verminderen.

Een acuut longoedeem veroorzaakt door chemische stoffen heeft een vergelijkbare behandeling. De blootstelling aan chemische stoffen moet uiteraard zo snel mogelijk worden voorkomen.

Complicaties

Acuut longoedeem kan levensbedreigend zijn. De vooruitzichten hangen af van een succesvolle diagnose en behandeling van de oorzaken. Bij patiënten die beademd moeten worden, kan de beademing ook complicaties veroorzaken

Meer informatie

Informatie van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie over vochtophoping
www.hartwijzer.nl/Vochtophoping

Informatie over vocht achter de longen
www.vochtachterdelongen.nl

Matthay, M.A. (1995), Acute hypoxemic respiratory failure: Pulmonary edema and ARDS. In Goerge, B.R., Light, R.W. and Matthay, M.A., Chest Medicine: Essentials of Pulmonary and Critical Care Medicine, 3rd ed., Williams & Wilkins, London.