Middenrifbreuk (hernia diafragmatica)

Het middenrif (diafragma) scheidt de borstholte van de buikholte. Het is een spierplaat met openingen voor de organen die zich in de borstholte bevinden en doorlopen tot in de buikholte. Bij een middenrifbreuk (hernia diaphragmatica) puilt de inhoud van de buikholte uit in de borstholte via een bestaande of nieuwe opening in het middenrif.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Soorten middenrifbreuken

Een zogeheten sliding hernia (letterlijk: glijdende breuk) is het meest voorkomende type middenrifbreuk. De overgang tussen slokdarm en maag komt samen met een deel van de maag omhoog in de borstkas door de opening voor de slokdarm in het middenrif. Een dergelijke middenrifbreuk komt het meest voor bij zwaarlijvige vrouwen.
Bij een hiatus hernia , ook wel maagbreuk genoemd, puilt een deel van de maag uit in de borstholte via de normale opening voor de slokdarm.
Een para-oesophageale hernia is een middenrifbreuk waarbij een deel van de maag of ander buikorgaan uitstulpt in de borstholte via een nieuwe opening in het middenrif, naast de normale opening voor de slokdarm.
Soms is een middenrifbreuk al bij de geboorte aanwezig. We spreken dan van een aangeboren (congenitale) middenrifbreuk.

Oorzaken

Een aangeboren middenrifbreuk ontstaat als gevolg van een stoornis in de ontwikkeling van het middenrif. Op latere leeftijd kan een middenrifbreuk ontstaan door verzwakte middenrifspieren (ouderdom), toename van de hoeveelheid vetweefsel en een langdurig verhoogde druk in de buik. Deze druk kan stijgen door aanhoudend hoesten, te hard persen tijdens de stoelgang, moeilijk kunnen urineren, zwaarlijvigheid, zwangerschap of aandoeningen zoals ascites (vochtophoping in de buikholte).

Verschijnselen

Baby's met een aangeboren middenrifbreuk hebben meestal ademhalingsmoeilijkheden en een versnelde ademhaling. De baby kan daarbij een blauwachtige kleur hebben. De buikorganen kunnen zelfs de longen dichtdrukken. Doordat een deel van de buikinhoud in de borstholte ligt, lijkt de buikholte zelf leger dan normaal. Kinderen met een middenrifbreuk kunnen een groeiachterstand hebben.
Bij volwassenen veroorzaakt een middenrifbreuk zelf geen klachten, maar als de maag door de breuk boven het middenrif komt te liggen, kan het maagzuur vanuit de maag in de slokdarm teruglopen (reflux). Dit geeft pijnklachten midden op de borst en zuurbranden. Brandend maagzuur kan verergeren bij een voorovergebogen of liggende houding, zoals in bed. Soms heeft de patiënt 's nachts last van hoesten en een piepende ademhaling.
Ook bij een para-oesophageale hernia is vaak sprake van pijn achter het borstbeen. Bovendien zakt voedsel dan minder gemakkelijk vanuit de slokdarm naar de maag.

Diagnose

Een aangeboren middenrifbreuk wordt soms al op een zwangerschapsecho gezien, dus als de baby zich nog in de baarmoeder bevindt. Als het kind geboren is, kan de diagnose aan de hand van een röntgenfoto van de borstholte worden bevestigd. Op de foto is te zien dat de maag en vaak ook een deel van de darmen zich in de borstholte bevinden.
Ook andere soorten middenrifbreuken worden aangetoond met een röntgenfoto van de borstholte. De patiënt krijgt van te voren een contrastvloeistof (bariumpap) te drinken. Deze maakt de buikorganen zichtbaar, die zich in geval van een middenrifbreuk deels in de borstholte bevinden.
Verder kan een endoscopie worden uitgevoerd en kan de zuurgraad in de slokdarm worden gemeten. Tijdens een endoscopie kan het slijmvlies van de slokdarm en de maag direct worden bekeken. Een meting van de zuurgraad in de slokdarm toont de mate van reflux aan, het terugvloeien van maagzuur in de slokdarm.

Behandeling van de andere soorten middenrifbreuken

Volwassenen met een sliding hernia krijgen medicijnen om het brandend maagzuur te verminderen (maagzuurremmers ). Daarnaast helpt het om af te vallen en kleine maaltijden verspreid over de dag te eten. Ook krijgen patiënten het advies te stoppen met roken, matig te zijn met alcohol en het drinken van koffie en eten van scherp voedsel te beperken. Ze moeten wat rechterop in bed liggen, bijvoorbeeld door klossen onder de poten aan het hoofdeinde te zetten. Al deze maatregelen helpen om de hoeveelheid maagzuur en daarmee te refluxklachten te verminderen.
Als de verschijnselen aanhouden en medicatie onvoldoende effect heeft, kan een operatie nodig zijn. Tijdens deze operatie, de zogeheten fundoplicatie van Nissen, wordt de opening in het middenrif hersteld en het bovenste deel van de maag (fundus) gehecht aan het onderste deel van de slokdarm. Zo wordt het terugvloeien van maagzuur voorkomen. Soms gaat het om een open operatie, soms om een kijkoperatie (laparoscopie). In enkele ziekenhuizen is het tegenwoordig mogelijk om, in het kader van onderzoek, een ingreep via endoscopie te ondergaan.

Complicaties

Bij een aangeboren middenrifbreuk zijn de longen soms niet goed tot ontwikkeling gekomen, waardoor er langdurig luchtwegklachten blijven bestaan en kinderen lange tijd afhankelijk blijven van extra zuurstoftoediening.
Bij volwassenen die voortdurend last hebben van brandend maagzuur (reflux) kan de slokdarm ontstoken raken (oesophagitis ) en vernauwen. Ook kan door langdurige ontsteking het slijmvlies van de slokdarm of maag steeds dunner worden. Er kan dan een slokdarm- of maagbloeding optreden. Ook kan het slijmvlies van de slokdarm blijvend veranderen, waardoor de kans op slokdarmkanker toeneemt.
Soms komt de maaginhoud in de longen terecht en veroorzaakt daar een ontsteking. Deze aandoening wordt aspiratiepneumonie genoemd.

Meer informatie

Informatie van de Maag Lever Darmstichting
http://www.mlds.nl/ziekten/58/middenrifsbreuk/

Informatie van chirurgen in opleiding in het Jeroen Bosch Ziekenhuis te Den Bosch over de chirurgische behandeling van reflux
http://www.operatieinfo.nl/

Informatie van de afdeling Kinderchirurgie van het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam over een aangeboren middenrifbreuk
http://www.erasmusmc.nl/kinderheelkunde/patientenzorg/Kchinfoouderkind/3219172//

Bancewicz, J. (2000), The Oesophagus, in: Russell, R.C.G., Williams, N.S. and Bulstrode, C.J.K. (eds), Bailey and Love’s Short Practice of Surgery, 23rd edn, Arnold, London.

Frantzides, C.T., Madan, A.K., Carlson, M.A. et al. (2002), “A Prospective, Randomized Trial of Laparoscopic Polytetrafluoroethylene (PTFE) Patch Repair vs Simple Cruroplasty for Large Hiatal Hernia”, Archives of Surgery, vol. 137, no. 6, June, pp. 649-652.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=12049534&dopt=Abstract