Kinderziektes met vlekjes
Alle kinderen krijgen wel eens aandoeningen die gepaard gaan met huiduitslag. De meest voorkomende zijn mazelen, rodehond, roodvonk, vijfde ziekte (erythema infectiosum), zesde ziekte (erythema subitum), hersenvliesontsteking en waterpokken. Huiduitslag is echter niet altijd het gevolg van een kinderziekte. Ook een allergie kan bijvoorbeeld huiduitslag veroorzaken. Kinderziekten met vlekjes kunnen gevaarlijk zijn voor zwangere vrouwen.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Roodvonk wordt veroorzaakt door een bacterie en mazelen, rodehond, de vijfde ziekte, de zesde ziekte en waterpokken door virussen. Een hersenvliesontsteking kan worden veroorzaakt door zowel een bacterie als een virus.
De virussen en bacteriën zitten in druppeltjes die in de lucht komen bij hoesten en niezen en komen het lichaam binnen via de mond of neus. Ook kunnen de virussen en bacteriën zich verspreiden via direct contact, zoals bij handen geven of via een deurknop of speelgoed.
Verschijnselen
De genoemde kinderziekten zijn besmettelijk. De tijdsperiode tussen besmetting en ziek worden bedraagt één tot twee weken. In deze periode kunnen ze wel al anderen besmetten. Voorafgaand aan de huiduitslag voelen kinderen zich vaak niet lekker.
Hersenvliesontsteking
Hersenvliesontsteking wordt gekenmerkt door hoge koorts of juist een ondertemperatuur, spierpijn, braken, hoofdpijn, prikkelbaarheid, een grauwe gelaatskleur, sufheid en eventueel koude rillingen. De huiduitslag bestaat uit puntvormige donkerrode vlekjes op romp, ledematen en/of oogslijmvlies. Het is van groot belang dat een hersenvliesontsteking vroegtijdig wordt herkend en behandeld omdat onherstelbare schade kan optreden, soms zelfs met de dood tot gevolg.
Mazelen
De periode tussen de besmetting en het krijgen van mazelen bedraagt acht tot veertien dagen. De klachten beginnen met met verkoudheidsverschijnselen als niezen, hoesten, keelpijn, een snotneus en rode (ontstoken) ogen. Daarna ontstaat koorts. Na drie dagen zakt de koorts en verschijnen er witte plekjes aan de binnenkant van de wang. De vierde of vijfde dag ontstaan er paars-rode vlekjes in het gezicht en achter de oren die zich verder verspreiden naar de romp, armen en benen en kunnen samenvloeien. Rond de zesde dag begint de uitslag af te nemen en na een week is de uitslag meestal verdwenen.
Rodehond
De periode tussen de besmetting en het krijgen van rodehond bedraagt twee tot drie weken. Over het algemeen zijn de kinderen weinig ziek, hebben opgezette klieren achter de oren en in de nek. Soms is de keel rood en er is zelden koorts. Na 24 uur ontstaan er rozerode vlekjes in het gezicht en achter de oren. De vlekjes verspreiden zich binnen een paar uur over de romp en ledematen. De ogen kunnen branderig zijn. De vlekjes verdwijnen na enkele dagen weer.
Roodvonk
Twee tot zeven dagen na de besmetting ontstaat er keelpijn, hoofdpijn, snel oplopende koorts, pijnlijke halsklieren en een ‘frambozentong’. De tong wordt eerst wit en na drie dagen rood en dik. Op de derde dag ontstaat er uitslag, de huid wordt roze en ontstaan er rode, ruwe puntjes op de borst. Deze huiduitslag verspreidt zich vervolgens over het hele lichaam, vooral naar de oksels en liezen. Opvallend aan de uitslag is dat een deel van het gezicht, rond de mond niet rood wordt. De koorts begint na drie dagen te dalen en de huiduitslag verdwijnt enkele dagen later. Na één tot drie weken treedt vervelling van handpalmen en voetzolen op. Roodvonk komt vooral voor bij kleuters. Bij een verdenking op roodvonk is het verstandig contact op te nemen met de huisarts.
Vijfde ziekte
De periode tussen de besmetting en het krijgen van de vijfde ziekte bedraagt vijf tot tien dagen. De vijfde ziekte begint met rode wangen met grillige, rozerode vlekjes. Deze uitslag verspreidt zich vervolgens naar de romp, billen en ledematen. Er ontstaan steeds meer vlekken, zodat soms de hele huid rozerood is. Kenmerkend is dat de roodheid vaak wegtrekt en een paar uur later weer optreedt. Tevens kan koorts optreden. Na tien dagen is de uitslag meestal weer weg. De vlekjes komen soms terug bij inspanning, zonlicht of na een heet bad, maar verdwijnen dan weer snel. De vijfde ziekte komt voornamelijk voor bij kinderen van vier tot tien jaar in het voorjaar of de vroege zomer.
Waterpokken
Van twee tot drie weken nadat het kind besmet is met de waterpokken beginnen de verkoudheidsverschijnselen zoals een snotneus, niezen en hoesten. Vervolgens ontstaan koorts en huiduitslag. Over het hele lichaam ontstaan rode vlekjes die de tweede dag overgaan in blaasjes, zelfs in de mond, op de hoofdhuid en oogleden. Door het krabben van de jeuk kunnen de vlekjes gaan ontsteken. Na enkele dagen drogen de blaasjes in en komt er een korstje op. Het kan twee weken duren voor de laatste korstjes weg zijn. De waterpokken komen meestal voor bij kinderen tussen de twee en zeven jaar.
Zesde ziekte
De periode tussen de besmetting en het krijgen van de zesde ziekte bedraagt ongeveer 10 dagen. De zesde ziekte veroorzaakt plotseling hoge koorts die drie tot vijf dagen aanhoudt. Mogelijk zijn de klieren in de hals en achter de oren opgezet. Vervolgens lijkt het kind genezen, maar dan verschijnt de huiduitslag die lijkt op de mazelen, bestaand uit kleine, lichtrode vlekjes op de romp en soms ook in het gezicht. De vlekjes jeuken niet en verdwijnen binnen één of twee dagen. De zesde ziekte komt voornamelijk voor bij kinderen van zes maanden tot drie jaar.
Behandeling
Kinderziekten met vlekjes gaan meestal vanzelf over en hebben geen behandeling nodig. In geval van roodvonk, hersenvliesontsteking of wanneer het kind niet is gevaccineerd tegen mazelen kan het echter wel fors ziek zijn en hoge koorts hebben. Rodehond en mazelen komen in Nederland weinig meer voor omdat bijna alle kinderen tegen deze ziekten worden gevaccineerd middels de BMR-vaccinatie van het Rijksvaccinatieprogramma . Het Rijksvaccinatieprogramma bevat tevens een vaccinatie tegen bepaalde vormen hersenvliesontsteking . Kinderen die een bepaalde kinderziekte hebben gehad of daartegen zijn ingeënt, bouwen weerstand op tegen deze ziekte. Ze krijgen die ziekte dan niet meer of, als deze wel optreedt, in een mildere vorm.
Zelfzorg
- Het kind hoeft niet in bed te blijven. Een kind geeft vaak zelf aan wat het wel en niet wil of kan.
- Ondanks de vlekjes mag het kind gewoon in bad of onder de douche.
- Zieke kinderen hebben vaak geen trek in eten, maar dat geeft niet zolang ze maar blijven drinken, zeker in geval van koorts.
- Als het kind zich erg naar en vervelend voelt, kan paracetamol verlichting geven.
- Eventuele jeuk kan verminderd worden door speciale anti-jeukmiddelen aan te brengen op de huid.
- Wanneer een kind zich goed voelt, kan het gewoon naar het kinderdagverblijf of naar school. Kinderen hebben elkaar immers vaak al besmet voordat de verschijnselen optreden. Andere ouders of personeel maken hiertegen echter soms wel bezwaar.
- Vertel mensen die langs willen komen, en vooral zwangere vrouwen, van tevoren dat het kind een besmettelijke ziekte heeft.
Wanneer naar de huisarts
Het is verstandig naar de huisarts te gaan bij verdenking op roodvonk, wanneer het kind erg ziek of suf is of puntvormige donkerrode vlekjes ontstaan. Een zwangere vrouw die in contact komt met een kind met een ziekte met vlekjes kan het beste ook even contact opnemen met de huisarts. Rodehond of de vijfde ziekte tijdens de zwangerschap kunnen namelijk, wanneer de vrouw deze ziekten nog niet heeft gehad of er niet tegen is gevaccineerd, gevaarlijk zijn voor het ongeboren kind.
Meer informatie
Informatie van het Nederlands Huisartsen Genootschap
nhg.artsennet.nl
Informatie van het Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu
http://www.rivm.nl/