Hersenoperaties
Hersenchirurgie is een invasieve ingreep die wordt gebruikt bij bepaalde hersenaandoeningen. Het is een verzamelnaam voor verschillende operatieve behandelingen binnen de schedel. Bij een craniotomie wordt de schedel geopend om de hersenen bloot te leggen. Met deze ingreep kunnen tumoren in de hersenen worden verwijderd. Drainage kan worden toegepast als zich overtollig hersenvocht (het vocht rond de hersenen en het ruggenmerg) heeft opgehoopt, zoals bij een waterhoofd (hydrocefalus). De zwaarte van de ingrepen loopt uiteen van een zeer ingrijpende operatie tot een kleine ingreep.
Er zijn verschillende methoden om het deel van de hersenen te bereiken waar weefsel verwijderd moet worden. Dit kan zijn ter behandeling, maar ook om een diagnose te kunnen stellen (biopsie). Patiënten worden van tevoren geïnformeerd over de keuzes die zij hebben wat betreft de (behandel)methode, evenals over de risico’s die de operatie en de narcose met zich meebrengen.
Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen
Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!
- Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
- Online beeldbellen met een huisarts
- Stuur een foto mee van uw klacht
- Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
- Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar
Medische indicatie voor hersenoperaties
Een hersenoperatie is gewoonlijk de aangewezen behandeling ter verlichting van neurologische symptomen die de kwaliteit van leven ernstig aantasten.
Bij een hersentumor worden de klachten veroorzaakt door groei in de hersenen (infiltratie) en voor een deel door verdringing van de hersenen (massawerking). Het verwijderen van de tumor of een deel van de tumor geeft vrijwel meteen een vermindering van de massawerking, en kan een snelle verbetering van de klachten veroorzaken.
Bij verhoogde druk in de hersenen moet de diagnose duidelijk vaststaan voordat besloten wordt wat de aangewezen behandeling is: de symptomen moeten namelijk worden verlicht zonder de kwaliteit van leven van de patiënt aan te tasten. Een operatie brengt immers altijd een risico met zich mee. De beoogde winst van behandeling moet afgewogen worden tegen de risico’s.
Een operatie kan ook zorgen dat radiotherapie na deze operatie, bijvoorbeeld in het geval van een kwaadaardige tumor, meer kans van slagen heeft. Soms kan tijdens de operatie inwendig radiotherapie worden gegeven (brachytherapie).
Hersenchirurgie vindt ook plaats in levensbedreigende situaties, zoals bij een hevige bloeding (hemorragie) of bloedstolsels die druk op de hersenen uitoefenen. Met hersenchirurgie is het mogelijk de stolsels te verwijderen, of het bloed dat zich heeft opgehoopt af te voeren om de druk op de hersenen te verlichten.
Procedure van een hersenoperatie
De exacte locatie en grootte van de tumor kunnen worden bepaald met behulp van moderne beeldvormende technieken. Dankzij deze technieken kunnen een goede (voorlopige) diagnose worden gesteld en passende therapie worden gepland. Ook tijdens de operatie zelf worden beeldvormende technieken gebruikt om de hersentumor op veilige wijze te verwijderen. De beslissing of een hersentumor al dan niet operatief wordt verwijderd, is afhankelijk van een afweging: het risico dat gezond hersenweefsel wordt beschadigd tijdens de operatie en het gevolg van het laten zitten van de tumor.
Uiterst gevoelige hersenscans, waaronder computertomografie (CT-scans) en magnetische kernspinresonantie (MRI), helpen de tumor exact te lokaliseren. Andere beeldvormende technieken (MR-spectroscopie en positronemissietomografie) kunnen ook helpen bij het stellen van de juiste diagnose alvorens tot opereren wordt overgegaan. De diagnose kan verder worden bevestigd door een biopsie te doen en het zo verkregen monster hersenweefsel onder een microscoop te onderzoeken; aan de hand hiervan kan het type tumor (definitief) worden bepaald.
Craniotomie is de meest toegepaste operatie voor het verwijderen van een hersentumor. Eerst wordt de patiënt onder algehele anesthesie (narcose) gebracht. Vervolgens wordt een deel van het hoofdhaar weggeschoren en een snede (incisie) gemaakt in de hoofdhuid. Met speciale medische instrumenten wordt een deel van de schedel verwijderd en de tumor blootgelegd, waarna deze door de chirurg kan worden verwijderd. Het verwijderde deel van de schedel wordt vervolgens weer op zijn plaats gebracht en de hoofdhuid gehecht.
Craniëctomie is een operatie die op craniotomie lijkt, met dit verschil dat het deel van de schedel dat is verwijderd om toegang tot de tumor te geven, niet wordt teruggeplaatst. Dit is noodzakelijk bij zwelling van de hersenen (om ruimte te geven) of als het botweefsel niet geschikt is om te worden teruggeplaatst. Later, als de zwelling is verminderd, kan de hoofdhuid alsnog worden gehecht.
Debulking is een procedure waarbij zo veel mogelijk tumorweefsel wordt verwijderd als de hersentumor niet in zijn geheel kan worden weggesneden. Deze ingreep is niet genezend, er blijft immers restweefsel achter. Gedeeltelijke verwijdering van een tumor vindt plaats om te voorkomen dat er (te veel) schade wordt toegebracht aan het zenuwstelsel. Gewoonlijk is het nodig het achtergebleven deel van de tumor daarna met chemotherapie en/of radiotherapie te behandelen. Al naar gelang de hoeveelheid tumorweefsel die is achtergebleven, kan de tumor weer gaan delen en in omvang gaan toenemen of uitzaaien.
Een transsfenoïdale operatie is een benaming voor een operatie die wordt uitgevoerd via het wiggenbeen (os sphenoidale). Het wiggenbeen bevindt zich tussen de ogen en de neus. Men opereert via de neusgaten of de ruimte die zich bevindt op de plaats waar de bovenlip en het tandvlees boven de voortanden met elkaar in verbinding staan. Deze benadering wordt gebruikt om hypofysetumoren te verwijderen. De hypofyse is een klier die op deze hoogte zit, binnen de hersenen. Op deze manier hoeft zo weinig mogelijk hersenweefsel gepasseerd te worden, met minder risico’s als gevolg.
Een shunt (buisje) kan na de operatie in de hersenen worden achtergelaten om het opgehoopte vocht af te voeren en zo de druk in de hersenen te verminderen.
Resultaten van een hersenoperatie
Het afnemen van een monster hersenweefsel (biopsie) helpt een juiste diagnose te stellen en – in het verlengde daarvan – een passend behandelplan uit te stippelen. Hersenchirurgie helpt een verhoogde druk in de hersenen te verlagen en de symptomen te verlichten die een tumor met zich mee kan brengen, zoals aantasting van het denkproces, het geheugen en de spiercoördinatie.
Hersenchirurgie leidt ook tot grotere doelmatigheid van aanvullende therapieën, zoals radiotherapie. Na gedeeltelijke verwijdering van een tumor hoeft namelijk slechts een kleine hoeveelheid weefsel te worden bestraald.
Hoe iemand na een hersenoperatie herstelt, is afhankelijk van de leeftijd en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt, de plaats waar de tumor zich bevindt, de methode waarmee de tumor wordt verwijderd en welk deel van de hersenen bij de operatie is betrokken.
Complicaties van een hersenoperatie
Hersenchirurgie brengt zowel algemene als specifieke risico’s met zich mee. Complicaties kunnen verband houden met de narcose of met de toegepaste operatiemethode. Over het algemeen brengt elke operatie de volgende risico’s met zich mee: infectie, bloeding (hemorragie), bloedstolsels met als gevolg afsluiting van een bloedvat (diepe veneuze trombose, longembolie, herseninfarct), longontsteking, doorligwonden (decubitus), luchtbellen in de bloedstroom (luchtembolie) en een onregelmatige bloeddruk.
Complicaties die specifiek verband houden met hersenchirurgie zijn afhankelijk van de plaats in de hersenen waar geopereerd moet worden. Zenuwen en bloedvaten die naar een bepaald gebied in de hersenen lopen, kunnen beschadigd raken, waardoor bepaalde functies kunnen worden aangetast. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het waarnemingsvermogen, het bewegen van armen en benen, het gehoor, het gezichtsvermogen, het geheugen en de spreekvaardigheid. Hoe dieper een tumor zich bevindt, hoe groter het risico op complicaties.
In een beperkt aantal gevallen kunnen zich bij de operatiepatiënt complicaties voordoen als epilepsie; lekkage van hersenvocht; geheugenverlies, aantasting van het denk- en het leervermogen (cognitieve functies); hersenvliesontsteking (meningitis), een beroerte, hersenoedeem, zwakte, evenwichtsstoornissen, een waterhoofd en bewustzijnsverlies (coma).
Meer informatie
Informatie over operaties aan de hersenen
www.nvvn.org (neurochirurgie)
www.nvvn.org (functionele neurochirurgie)
www.nvvn.org (stereotaxie)
www.nvvn.org (neuronavigatie)
www.nvvn.org (hersenoperaties en verkeersdeelname)
Informatie over hersenoperaties bij kinderen
www.umcutrecht.nl
Algemene informatie over hersenoperaties
www.umcn.nl
www.vumc.nl
Informatie over trombolyse
www.hartstichting.nl
nl.wikipedia.org/wiki/Trombolyse
Informatie over shunts
nl.wikipedia.org/wiki/Shunt
McDermott, M.W., Kunwar, S. and Berger, M.S. (2003),”Brain tumours”, in: Way, L.W. and Doherty, G.M. (eds.), Current Surgical Diagnosis and Treatment, 11th edn, McGraw-Hill, U.S.A.