Gynaecomastie

Gynaecomastie is de medische term voor de ontwikkeling van de borst(en) bij mannen. Bij jongens in de puberteit komt het regelmatig voor dat de borstklieren onder invloed van het hormoon oestrogeen opzwellen. Ook kunnen de borstklieren opzwellen door een onderliggende aandoening.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaken

Er is een aantal oorzaken te vinden voor borstvorming bij mannen, maar in de meeste gevallen is de oorzaak niet te achterhalen.

Normale borstvorming bij mannen
Gynaecomastie kan op verschillende leeftijden voorkomen zonder dat er sprake is van een afwijking. Dit wordt veroorzaakt door een verstoring in het hormonaal evenwicht, vooral door toename van het hormoon oestrogeen. Pasgeboren jongens kunnen aan één of twee kant(en) een opgezette borst hebben door het oestrogeen dat zij via hun moeder hebben gekregen. Dit kan een aantal maanden blijven bestaan, maar verdwijnt uiteindelijk vanzelf.

Tijdens de puberteit vinden grote hormoonveranderingen plaats. Ongeveer 1 op de 4 jongens krijgt in deze periode één- of tweezijdige borstvorming. Dat gebeurt gedurende 1 à 2 jaar, en soms tot wel 3 jaar. Daarna verdwijnt het vanzelf. Bij het ouder worden krijgt ongeveer 40 procent van de mannen één- of tweezijdige borstvergroting.

Abnormale borstvorming bij mannen
Gynaecomastie kan ook veroorzaakt worden door een onderliggende aandoening. Dat doet zich op alle leeftijden voor. Het komt voor bij onder meer de volgende aandoeningen:

• Hyperthyroïdie (overactiviteit van de schildklier).
• Vormen van kanker waarbij hormoonproducerende tumoren voorkomen als tumoren van de zaadballen, of longen.
• Borstkanker bij de man.
• Als reactie op stofwisselingsveranderingen bij een lever- en nierziekte.
• Ondervoeding.
• Bepaalde geneesmiddelen, zoals digitalis, cannabis, spironolacton, cimetidine en cyproteron.
• Als bijwerking bij sporters door het gebruik van anabole steroïden.

Symptomen gynaecomastie

Bij gynaecomastie zijn één of twee borsten groter dan normaal. Een borstkliervergroting wordt meestal gevoeld als een elastische zwelling van ongeveer 1 à 2 centimeter achter de tepel. Het kan ook zijn dat de borst zich zodanig ontwikkelt dat deze een vrouwelijk uiterlijk krijgt. Wanneer aan beide borsten gynaecomastie optreedt, is dat vaak asymmetrisch.

Bij de normale vormen van gynaecomastie treedt meestal geen pijn op. Bij pasgeborenen kan soms een druppeltje melk uit de borst komen. Dat gebeurt op latere leeftijden niet.

Bij oudere mannen begint de borstvergroting meestal eenzijdig. De borst wordt schijfvormig, glad en stevig. Dit kan ongemak veroorzaken of gevoelig zijn. De vergroting is boven en onder de tepelhof even groot.

Abnormale gynaecomastie kan gepaard gaan met andere symptomen. Dit is afhankelijk van de oorzaak. Wanneer gynaecomastie het gevolg is van kanker, is soms duidelijk een knobbeltje onder of naast de tepelhof voelbaar. Zo’n knobbeltje is niet gevoelig en zit vast aan het onderliggende weefsel. Uit de tepel kan wat (bloederig) vocht komen.

Diagnose

De diagnose van gynaecomastie wordt gesteld op basis van de voorgeschiedenis en een lichamelijk onderzoek. Wanneer het vermoeden bestaat dat de gynaecomastie abnormaal is, wordt verder onderzoek gedaan om de oorzaak op te sporen.

Dit onderzoek bestaat onder andere uit een bloedonderzoek om de leverfunctie, schildklierfunctie en de hormoonspiegels te bepalen. Er kan een mammografie (röntgenfoto) van de borst gemaakt worden. Ook kan er een echografie van de borstklier, de zaadballen en/of de lever gemaakt worden. Wanneer het vermoeden bestaat van borstkanker, kan een biopsie nodig zijn.

Behandeling gynaecomastie

Meestal is het niet nodig om gynaecomastie te behandelen. In veruit de meeste gevallen verdwijnt normale gynaecomastie vanzelf bij pasgeborenen en jongens in de puberteit. Op oudere leeftijd is er meestal alleen sprake van uiterlijke gevolgen en treden er geen complicaties op. Wanneer de borsten niet hun normale omvang terugkrijgen of wanneer de borsten esthetisch onacceptabel groot blijven, is een chirurgische borstcorrectie mogelijk.

Bij abnormale gynaecomastie moet de onderliggende aandoening behandeld worden. In geval van borstkanker moet de aangetaste borst worden verwijderd.

Meer informatie

Informatie van Surgical Patiënt Information Services (opgezet door Nederlandse chirurgen)
www.operatieinfo.nl

Informatie van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven
www.catharina-ziekenhuis.nl

Heineman et al. Obstetrie en Gynaecologie. De voortplanting van de mens. Elsevier Gezondheidszorg. Maarssen, 2012.