Blaaskatheter

Als iemand niet goed kan plassen, kan een blaaskatheter helpen. Dit is een slang in de blaas waardoor de urine rechtstreeks naar buiten kan lopen. De urine wordt dan opgevangen in een opvangzak.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Wanneer wordt een katheter gebruikt?

Er zijn verschillende redenen om een blaaskatheter te gebruiken. Hieronder staan de meest voorkomende.

• Afwijkingen aan de urinewegen.
• Verschillende operaties.
• Blaasretentie. Dit is het ophopen van de urine in de blaas. Blaasretentie ontstaat als iemand niet meer kan plassen, of niet goed meer leeg plast.
• Een blaasspoeling.
• Om medicijnen in de blaas toe te dienen bij blaaskanker.
• Als mensen minder mobiel zijn (in een rolstoel zitten of bedlegerig zijn).
• Bij ernstige urine-incontinentie, waarbij verschonen belastend is.

Soorten blaaskatheters

Er zijn veel soorten blaaskatheters. Ze kunnen verschillen in maat, dikte en materiaal. Katheters zijn gemaakt van pvc, latex, siliconen of hydrogel. Er zijn eenmalige katheters en verblijfskatheters. Daarover staat hieronder meer uitleg.

Eenmalige blaaskatheter

Een eenmalige blaaskatheter wordt voor korte tijd in de blaas gebracht. De katheter kan worden verwijderd als er is geplast. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn wanneer iemand plots niet kan plassen. Ook kan een eenmalige katheter gebruikt worden om continu de blaas leeg te maken. Dan moet zo’n katheter meerdere keren per dag worden ingebracht.

Eenmalig katheteriseren wordt ook wel zelfkatheterisatie genoemd. Dat komt omdat iemand de katheter zelf kan inbrengen en verwijderen. Daar is dus geen verpleegkundige voor nodig. Het katheteriseren wordt wel aangeleerd door een (urologie)verpleegkundige.

Het nadeel van zelfkatherisatie is dat iemand dit meerdere keren per dag moet doen. Hij moet er dus rekening mee houden in het dagelijks leven.

Het voordeel van zelf meerdere keren per dag katheteriseren, is dat de kans op blaasontstekingen veel kleiner is dan bij een verblijfskatheter. Ook het risico op blaaskanker wordt daardoor veel kleiner.

Verblijfskatheter

Een verblijfskatheter wordt voor langere tijd in de blaas ingebracht. Dit kan zowel bij mannen als bij vrouwen uitkomst bieden. De katheter kan op twee manieren in de blaas ingebracht worden: via de plasbuis of de buikwand (suprapubisch).

• Plasbuis. Een arts of verpleegkundige brengt de verblijfskatheter via de plasbuis in. Zo’n katheter moet één keer in de 4 tot 12 weken verwisseld worden.
• Buikwand. Het inbrengen van een suprapubisch katheter is een chirurgische ingreep en wordt uitgevoerd door een uroloog. Het verwisselen van een suprapubische katheter (meestal één keer per 3 maanden) kan daarna door een verpleegkundige of een arts worden gedaan.

Werking verblijfskatheter
Verblijfskatheters werken als volgt: via de plasbuis of de buikwand wordt een slangetje in de blaas gebracht. Om dit slangetje zit een ballonnetje dat kan worden opgeblazen als het slangetje in de blaas zit. Hierdoor wordt het slangetje op zijn plaats gehouden en kan het niet meer naar buiten glijden. Er bestaat nu een rechtstreekse verbinding van de blaas naar buiten, waardoor de urine kan weglopen. Aan het einde van het slangetje zit een opvangzakje waarin de urine wordt verzameld.

Een verblijfskatheter wordt meestal na 4 tot 12 weken vervangen. Hoe lang een katheter precies ingehouden kan worden, hangt af van de soort katheter en de mate van het afvloeien van de urine.

Nadelen van een verblijfskatheter

• Een verblijfskatheter geeft een verhoogde kans op ontstekingen, zoals blaasontsteking, ontsteking van de plasbuis en prostaatontsteking. Zo’n ontsteking kan zelfs leiden tot een nierbekkenontsteking of een bloedvergiftiging. Dit komt door de open verbinding tussen de blaas en de buitenlucht.
• Daarom is goede hygiëne erg belangrijk. Het gebied rondom de katheter dient dagelijks te worden gewassen met water zonder zeep. Ook is het belangrijk om voldoende te drinken, zodat de blaas goed gespoeld wordt. Voldoende drinken betekent minimaal 1,5 liter vocht per dag drinken.
• Er kunnen blaaskrampen voorkomen. Dat komt doordat de ballon van de katheter een constante druk uitoefent op de bodem van de blaaswand. Door deze blaaskrampen kan de urine langs de katheter weglopen. Neem in zo’n geval contact op met de behandelend arts. Hij kan hiervoor medicijnen geven. Soms helpt het ook om het ballonnetje in de blaas met minder water te vullen, of om een kleinere maat katheter te gebruiken.
• Wie zeer langdurig een blaaskatheter in heeft, loopt een groter risico op blaaskanker. Dat komt waarschijnlijk door de chronische irritatie van de blaaswand door de katheter.
• Het op en neer schuiven van de katheter in de urinebuis kan irritatie veroorzaken waarbij wat afscheiding kan ontstaan. Dit kan geen kwaad en kan met een washand met water gewassen worden.

Katheterzakken

De urine wordt opgevangen in een katheterzak. Deze wordt aangesloten op de katheterslang.

Overdag kan de zak onder de kleding worden gedragen. De zak kan bevestigd worden aan het bovenbeen met elastische bandjes of een kous rondom het been. Aan de katheterzak zit een kraantje waarmee de zak geleegd kan worden in het toilet.

’s Nachts kan de katheterslang gekoppeld worden aan een grotere zak waarin meer urine opgevangen kan worden. Wanneer iemand in bed ligt, moet hij ervoor zorgen dat de opvangzak lager ligt dan de blaas om de urine goed af te laten lopen.

Meer informatie

Preventie van infecties als gevolg van blaaskatheterisatie via de urethra, Richtlijn van de Werkgroep Infectiepreventie
www.wip.nl/free_content/Richtlijnen/Blaaskatheterisatie.pdf

Informatie over blaaskatheters
www.amc.nl/web/Zorg/Patient/

Informatie van het LUMC over zelfkatheteriseren
www.lumc.nl/home/0001/