Atrofie van de vulva

Na de overgang wordt de huid van de vulva dunner. Dit wordt atrofie van de vulva genoemd. Hierdoor kunnen ook gemakkelijker ontstekingen van de huid optreden. Dit wordt atrofische vaginitis genoemd.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaken

Atrofie van de vulva is een natuurlijk proces dat zich bij vrouwen na de overgang (menopauze) voordoet. Het wordt veroorzaakt doordat na de menopauze de productie van het vrouwelijk hormoon oestrogeen sterk afneemt. Het slijmvlies van de vagina is daardoor niet langer vochtig en soepel, maar wordt droog en stug. Door de afname van de oestrogenen worden ook de schaamlippen kleiner en slapper. De mate waarin atrofie optreedt, verschilt van persoon tot persoon.

Vrouwen die een niet-natuurlijke menopauze krijgen als gevolg van bestraling of een operatie, hebben een verhoogd risico op atrofie van de vulva. Ook de chronische aandoening lichen sclerosus gaat gepaard met atrofische veranderingen van de vulva.

Symptomen

De klachten die ontstaan ten gevolge van de atrofie zijn per vrouw verschillend. Sommige vrouwen hebben geen tot weinig last, anderen ervaren dagelijks klachten.

De plooien van de schaamlippen worden minder diep, en doordat het onderhuidse vetweefsel van de schaamlippen verdwijnt, gaan de schaamlippen hangen. Verder kan de atrofie leiden tot jeuk en een branderig of schraal gevoel. De huid van de vulva wordt bleek, glanzend en rimpelig, met kloofjes en schrammen (van het krabben). Soms wordt de huid dik (lichenificatie) als gevolg van het krabben. De atrofie kan samengaan met harde, witte jeukende plekken op de schaamlippen. De kans op infecties van de vulva en de vagina is vergroot.

Door de droogheid en stugheid van het slijmvlies in de vagina ontstaan met name problemen tijdens de geslachtsgemeenschap (dyspareunie). Bij het opgewonden raken wordt er minder vocht aangemaakt in de vagina. De penis kan daardoor minder gemakkelijk naar binnen glijden. Dit kan bij de vrouw pijn en/of een branderig gevoel veroorzaken. Ook voor de man is het vaak onaangenaam. Daarnaast wordt door de atrofie ook de ingang van de vagina nauwer, wat het binnengaan van de penis bemoeilijkt. Door deze problemen kan de zin in seks bij de vrouw sterk afnemen.

Diagnose

Veel vrouwen hebben atrofische klachten, maar slechts weinigen gaan ermee naar een arts. Er is veel informatie beschikbaar over de overgang en de meeste vrouwen weten wat ze mankeren en wat ze kunnen doen om de klachten te verlichten.

Als een vrouw wel naar een arts gaat, dan kan deze aan de hand van de klachten en een lichamelijk onderzoek de diagnose stellen. Soms wordt een biopsie genomen om de diagnose te bevestigen.

Behandeling

De klachten van atrofie van de vulva kunnen vaak met eenvoudige maatregelen worden opgelost. Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap kan voorkomen worden door een glijmiddel te gebruiken. De branderigheid kan afnemen door het gebruik van zeep en niet-katoenen ondergoed te vermijden. Sommige vrouwen hebben baat bij het gebruik van homeopathische middelen.

Bij hevige klachten kan de arts hormoonpreparaten voorschrijven. Dit zijn medicijnen die oestrogenen en soms ook progestagenen bevatten. Ze zijn in diverse vormen verkrijgbaar, zoals in tabletten, crèmes, vaginale zetpillen en pleisters. Door het gebruik van de hormoonpreparaten wordt het tekort aan oestrogenen opgeheven en zullen de klachten na 3 tot 6 maanden afnemen. De atrofie zelf blijft wel bestaan. Ook andere overgangsklachten, zoals opvliegers en zweetaanvallen, kunnen door deze hormoonpreparaten verminderen.

Om dit effect in stand te houden, moeten de middelen langdurig gebruikt worden. Als de vrouw met de behandeling stopt, kunnen de klachten terugkomen. Wanneer de hormoonpreparaten al aan het begin van de overgang gegeven worden, kan de atrofie voorkomen worden.

De meeste artsen zullen voorzichtig zijn met het voorschrijven van hormoonpreparaten. Hormoonpreparaten hebben namelijk bijwerkingen. En bij langdurig gebruik van deze medicijnen is er een verhoogde kans op het krijgen van trombose, borstkanker of eierstokkanker.
Eventuele infecties die ontstaan als gevolg van de atrofie kunnen behandeld worden met antibiotica of een antischimmelmiddel.

Prognose

Atrofie van de vulva veroorzaakt soms stenose ofwel vernauwing van de vaginale opening. Hierdoor kan geslachtsgemeenschap onprettig zijn. Atrofie van de vulva kan ook leiden tot urogenitale infecties, zoals blaasontstekingen.

Meer informatie

Informatie van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie
www.nvog.nl/aandoeningen_van_de_vulva.pdf

Patiënteninformatie van Thuisarts.nl over de overgang
www.thuisarts.nl/overgang