Virale oogontsteking

Oogontsteking is een ontsteking van het bindvlies van het oog. Dit bindvlies wordt conjunctiva genoemd. Oogontsteking kan onder andere worden veroorzaakt door een virus. Een virale oogontsteking wordt ook wel virale conjunctivitis genoemd.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaak

Tal van virussen kunnen een oogontsteking veroorzaken, maar de meest voorkomende verwekker is het adenovirus. Het herpessimplexvirus en het herpeszostervirus kunnen ook een oogontsteking veroorzaken, maar zijn vooral berucht als oorzaak van hoornvliesontsteking (herpes simplex keratitis en herpes zoster keratitis).

Meer zeldzame virale oorzaken van oogontsteking zijn het mazelenvirus, het bofvirus, het influenzavirus (griepvirus), het rubellavirus en het enterovirus. De klachten die hierbij ontstaan, zijn meestal niet te onderscheiden van een oogontsteking door een adenovirus.

Symptomen virale oogontsteking

Vaak gaat de oogontsteking gepaard met een flinke verkoudheid of griep. Meestal is één oog eerst aangedaan en volgt het andere oog kort daarop. De ontsteking veroorzaakt een rood gezwollen, tranend oog met een branderig of zanderig gevoel.

De ontsteking bereikt zijn hoogtepunt na enkele dagen. Meestal geneest de ontsteking vanzelf binnen enkele weken, ook zonder behandeling.

Het virus is heel besmettelijk en kan gemakkelijk overgebracht worden. Bijvoorbeeld door contact met de handen, via speeksel, in zwembaden, maar ook via instrumenten. Sommige subtypes van het virus zijn berucht om het teweegbrengen van echte epidemieën. Zo veroorzaakt een bepaald subtype de zogenaamde epidemische keratoconjunctivitis, terwijl een ander subtype de zogenaamde pharyngoconjunctivale koorts veroorzaakt.

De precieze symptomen zijn afhankelijk van het virus dat de oogontsteking veroorzaakt. In deze tekst worden de volgende drie behandeld:

• Oogontsteking door het adenovirus.
• Oogontsteking door het herpessimplexvirus.
• Oogontsteking door het herpeszostervirus.

Symptomen bij oogontsteking door het adenovirus
Samen met of kort voor het ontstaan van de oogontsteking zijn er vaak tekenen van een verkoudheid, bovenste luchtweginfectie of griep. Meestal gaat dit samen met flinke keelpijn, spierpijn, koorts en een algemeen ziektegevoel. In het oog ontstaat een branderig, prikkend of zanderig gevoel. Meestal begint de aandoening in één oog en volgt het andere oog na 1 of 2 dagen.

Het oog is rood en gezwollen en traant flink. Licht wordt slecht verdragen. Als echte pijn of lichtschuwheid ontstaan of het gezichtsvermogen wat minder wordt, duidt dit meestal op een uitbreiding van de ontsteking naar het oppervlak van het hoornvlies (keratitis). De klieren die voor de oorschelp liggen (pre-auriculaire lymfeklieren) kunnen ook pijnlijk gezwollen zijn.

Symptomen bij oogontsteking door het herpessimplexvirus
Bij een eerste infectie met het herpessimplexvirus (meestal bij kinderen maar soms ook bij volwassenen) zijn beide oogleden meestal gezwollen. Ook is de huid rood en zijn er typische heldere blaasjes te zien die na enkele dagen indrogen en korstjes vormen. De ogen zijn rood, gezwollen en ze tranen.

Bij een terugkerende ontsteking met het herpessimplexvirus blijft de huid meestal gespaard, maar is het hoornvlies vaak betrokken (herpes simplex keratitis).

Symptomen bij oogontsteking door het herpeszostervirus
Het ziektebeeld begint met pijn en roodheid van de huid rondom het oog. Na enkele dagen ontstaan er kleine blaasjes op de huid. Er is meestal maar één oog aangedaan. Het oog is rood, gezwollen en traant. Na ongeveer een week drogen de blaasjes in en ontstaan er korsten. Soms raakt het hoornvlies ook ontstoken herpes zoster keratitis.

Diagnose

Soms is lastig te achterhalen welk virus de oorzaak is. Meestal is geen bijkomend onderzoek nodig omdat de aandoening doorgaans vanzelf geneest zonder complicaties.

Verder onderzoek is wel nuttig in de volgende gevallen:

• Wanneer de ontsteking niet verbeter na enkele weken.
• Wanneer de ontsteking gepaard gaat met pijn bij het plassen of een abnormale afscheiding uit de vagina of de penis.

In die gevallen kan de waterige afscheiding onderzocht worden. Hiervoor wordt heel voorzichtig met een klein wattenstaafje langs het bindvlies gestreken. Dit staafje wordt voor verder onderzoek naar een laboratorium gestuurd (bijvoorbeeld voor een kweek en eventueel meer specifieke tests). Zo kan vastgesteld worden welk virus de oorzaak is, en of er een andere ziekteverwekker in het spel is. Bijvoorbeeld chlamydia, een bacterie, gist of schimmel.

Behandeling virale oogontsteking

Er bestaat nog geen behandeling tegen het adenovirus. Omdat een oogontsteking door het adenovirus bijna altijd vanzelf overgaat, is ook geen speciale behandeling nodig.

Tegen het herpesvirus is een aantal antivirale medicijnen op de markt. Hoewel een oogontsteking door herpes simplex vaak spontaan geneest, kan tijdige behandeling soms uitbreiding van de infectie naar het hoornvlies voorkomen. Meestal wordt het medicijn aciclovir gegeven.

Povidonjodium (ontsmettende) oogdruppels worden soms gegeven omdat ze een antivirale en antibacteriële werking hebben.

In alle gevallen (en vooral bij een adenovirusinfectie) is hygiëne belangrijk om besmetting van anderen te voorkomen. Hygiënische maatregelen zijn:

• Was de handen vaak en goed.
• Deel geen handdoeken of zakdoeken met anderen.
• Draag geen contactlenzen totdat de ontsteking helemaal over is. Na genezing kunnen de lenzen weer worden gedragen, maar alleen nadat ze goed zijn gereinigd. Ook wordt geadviseerd de contactlensvloeistoffen helemaal te verversen omdat het zeer besmettelijke virus zich daarin goed kan handhaven.
• Zolang de ontsteking niet genezen is, wordt het gebruik van oogmake-up ook afgeraden. Na de genezing moet ook de make-up worden vernieuwd.

Prognose

Meestal is een oogontsteking door adenovirus na 2 tot 4 weken volledig genezen. In een aantal gevallen breidt de ontsteking van het bindvlies zich uit naar de oppervlakkige laag van het hoornvlies. Dan ontstaat lichtschuwheid en kan de patiënt een beetje minder goed gaan zien. De klachten door deze oppervlakkige hoornvliesontsteking (keratitis) kunnen soms maandenlang aanhouden.

Soms blijft de ontsteking van het hoornvlies niet beperkt tot het oppervlak. Dan komen er in de diepere lagen (stroma) kleine ophopingen van ontstekingscellen (zogenaamde infiltraten) als een soort reactie op het virus. Deze infiltraten kunnen soms jarenlang blijven bestaan, maar genezen uiteindelijk meestal zonder blijvend letsel. De klachten van waziger zien en lichtschuwheid kunnen wel blijven bestaan.

Meer informatie

Informatie over virale oogontsteking
www.oogartsen.nl/adenovirus_infectie

Informatie van WebMD over virale oogontsteking (Engelstalig)
www.webmd.com/pinkeye-topic-overview

Informatie van het Nederlands Huisartsen Genootschap
www.nhg.org/nhg-standaard-het-rode-oog