Vernauwing van de aorta

De aorta of lichaamsslagader is de grote slagader die het bloed van het hart naar de rest van het lichaam vervoert. De aorta ontspringt aan de bovenkant van het hart, en gaat van daaruit eerst een stukje omhoog (aorta ascendens). Vervolgens loopt de aorta in een boog door de borstkas en daalt dan af naar de buikholte (aorta descendens). Zowel uit het stijgende als het dalende deel van de aorta ontspringen slagaders, die de verschillende organen en weefsels van bloed voorzien.
Aortavernauwing of coarctatie van de aorta is meestal een aangeboren afwijking. Door deze vernauwing krijgt het onderste gedeelte van het lichaam, zoals de nieren en darmen, minder bloed. Het hart moet bovendien harder pompen om de weerstand te overwinnen die door de vernauwing ontstaat. Dit leidt tot een hogere bloeddruk en een verdikte hartspier.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaak

Meestal is vernauwing of coarctatie van de aorta een aangeboren afwijking. De exacte oorzaak ervan is onbekend. Erfelijke aanleg speelt een kleine rol. Bij hartaandoeningen in de familie is de kans op een hartafwijking licht verhoogd.
Vrijwel altijd bevindt de vernauwing zich rond de plaats waar een andere slagader, de ductus arteriosus ofwel ductus Botalli, met de aorta samenkomt. Door deze verbinding stroomt bij het ongeboren kind bloed naar de longslagader. Na de geboorte hoort deze slagader zich normaal te sluiten binnen twee weken. Een aangeboren vernauwing van de aorta gaat vaak gepaard met een niet goed aangelegde aortaboog. Ook meisjes met het aangeboren syndroom van Turner hebben vaker een vernauwde lichaamsslagader.
Vernauwing van de aorta kan ook op latere leeftijd ontstaan, na beschadiging van de aorta door bijvoorbeeld steek- of kogelwonden. Ook ontstekingen van de aorta, zoals Takayasu arteriitis, kunnen leiden tot vernauwingen in de aorta. Van dergelijke aandoeningen die de lichaamsslagader aantasten, is de oorzaak onbekend.

Verschijnselen

Een ernstige aangeboren vernauwing van de aorta openbaart zich meestal bij zuigelingen van een tot twee weken oud, op het moment dat de ductus arteriosus zich sluit. De doorbloeding naar de onderste lichaamshelft neemt dan sterk af en het hart moet extra hard werken. Deze zuigelingen vertonen kenmerken van hartfalen , zoals blauwig verkleurde, koude handjes en voetjes, snelle ademhaling, slecht drinken, sloomheid en onvoldoende gewichtstoename.
Als de vernauwing minder ernstig is, heeft een kind weinig tot geen klachten en wordt de aandoening pas later opgemerkt, bijvoorbeeld door de schoolarts. Kenmerkend is een verhoogde bloeddruk in armen, hals en hoofd. Dit kan soms leiden tot hoofdpijn en neusbloedingen, maar geeft meestal geen klachten.
In het gedeelte van de aorta voorbij de vernauwing kan de bloeddruk juist lager zijn dan normaal. Dit geldt onder meer voor de slagaders naar de benen. Door de verminderde doorbloeding van de benen kunnen mensen last hebben van spierzwakte of kramp in de benen, vooral na lichamelijke inspanning.

Diagnose

De verschijnselen en het lichamelijk onderzoek kunnen een arts doen denken aan aortavernauwing. Bij het lichamelijk onderzoek blijkt een verschil in bloeddruk tussen armen en benen. Daarnaast is er een verminderde polsslag voelbaar in de liezen. Ook is een luide ruis hoorbaar met de stethoscoop, die ook op de rug te horen is. Op een röntgenfoto van de borstkas is een vergrote slagschaduw van de aorta te zien. Op een hartfilmpje (ECG) zijn tekenen van een verdikte hartspier zichtbaar. Echocardiografie of een MRI-scan kunnen vernauwing van de aorta in beeld brengen, waardoor de diagnose definitief te stellen is.
Met een echo die tijdens de zwangerschap gemaakt wordt (de 20-weken echo), kan een ernstige vernauwing van de aorta ook gezien worden.

Behandeling

Bij ernstig zieke zuigelingen wordt geprobeerd om de ductus arteriosus open te houden met geneesmiddelen via een infuus, zodat de onderste lichaamshelft in ieder geval doorbloed blijft. Zo spoedig mogelijk zal een operatie in een gespecialiseerd ziekenhuis plaatsvinden.
Ook op latere leeftijd wordt een vernauwing van de aorta operatief behandeld. Het is mogelijk om de vernauwing operatief te verwijderen en de uiteinden weer met elkaar te verbinden. Soms is een balloncatheterisatie (dotteren) voldoende. Welke methode gekozen wordt, hangt af van de mate van vernauwing.

Complicaties

Als de vernauwing van de lichaamsslagader niet wordt behandeld, kan hartfalen optreden. Hartfalen komt vaak voor bij zuigelingen en bij oudere, onbehandelde patiënten. Een niet behandelde vernauwing kan ook leiden tot het scheuren van de aorta, infectie van het hartweefsel (infectieuze endocarditis ), vermindering of verlies van het gezichtsvermogen en een hersenbloeding.

Overlevingskans

De meeste patiënten die met succes zijn behandeld, hebben een normale levensverwachting.

Meer informatie

Informatie De Hart & Vaatgroep, van en voor mensen met een hart- of vaatziekte
www.hartenvaatgroep.nl/medische-informatie/hartziekten/aangeboren-hartafwijking/coarctatio-aortae.html

Patiëntenvereniging Aangeboren Hartafwijkingen
www.aangeborenhartafwijking.nl/client/15/?websiteid=15&contentid=4487

Boon, N.A., Fox, K.A.A., Bloomfield, P. (1999), Diseases ofthe cardiovascular system, in: Haslett, C., Chilvers, E.R.E.,Hunter, J.A.A. & Boon, N.A. (eds), Davidson's Principlesand Practice of Medicine, 18th ed, Harcourt Publishers Limited, London.

Camm, A.J. (1999), Cardiovascular disease, in:Kumar, P. & Clark, M. (eds) Clinical Medicine, 4th ed, HarcourtPublishers Limited, London.