Bloeddruk
Wat is de bloeddruk?
Het hart pompt bloed rond door de bloedvaten van het lichaam door zich afwisselend samen te trekken en te ontspannen. Hierdoor ontstaat druk in de bloedvaten: de bloeddruk.
De bloeddruk wordt uitgedrukt als verhouding tussen de bovendruk en de onderdruk. De medische term voor bloeddruk is tensie. Ook wordt nog weleens de afkorting RR gebruikt. Dit verwijst naar de Italiaan Riva-Rocci, die eind negentiende eeuw een bloeddrukmeter ontwikkelde.
Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen
Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!
- Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
- Online beeldbellen met een huisarts
- Stuur een foto mee van uw klacht
- Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
- Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar
Bovendruk en onderdruk
De bovendruk (systolische bloeddruk) is de bloeddruk die wordt gemeten als het hart zich heeft samengetrokken. De druk in de vaten is dan het hoogst. De onderdruk (diastolische bloeddruk) wordt gemeten als het hart ontspannen is. De druk in de vaten is dan het laagst.
De bloeddruk wordt genoteerd als 120/80 (120 over 80). Daarbij is 120 de bovendruk en 80 de onderdruk. De eenheid waarin de bloeddruk meestal wordt weergegeven, is millimeter kwikdruk (mm Hg).
Normale bloeddruk
Normaal is de bovendruk lager dan 140 mm Hg en de onderdruk lager dan 90 mm Hg. De bloeddruk verandert voortdurend gedurende de dag.
- De bloeddruk wordt onder meer beïnvloed door emoties, inspanning en lichaamshouding.
- Bij sommige mensen stijgt de bloeddruk zelfs omdat de dokter deze meet. Dit wordt wittejashypertensie genoemd.
- De hoogte van de bloeddruk hangt ook af van de manier waarop en de meter waarmee deze gemeten wordt.
Wanneer is de bloeddruk te hoog?
De bloeddruk kan te hoog zijn. Dit wordt hypertensie genoemd. Tegenwoordig wordt vooral gekeken naar de hoogte van de bovendruk. Als deze boven de 140 mm Hg is, is de bloeddruk te hoog. Voor mensen die ouder zijn dan 80 jaar ligt de grens op 160 mm Hg. Het gaat hierbij niet over één waarde. Omdat de bloeddruk de hele dag wisselt, moet de bloeddruk meerdere keren gemeten worden.
Een hoge bloeddruk is op zichzelf geen ziekte en geeft meestal ook geen klachten. Maar een langdurige hoge bloeddruk is wel een risicofactor voor het ontstaan van hart- en vaatziektes. Hoe lager de bloeddruk, hoe kleiner het risico.
Wanneer is de bloeddruk te laag?
De bloeddruk kan ook te laag zijn. Veel mensen hebben een lage bloeddruk zonder klachten. Dan is er ook geen reden om medisch in te grijpen. Sterker nog: een lage bloeddruk is gunstig als het gaat om het voorkomen van hart- en vaatziektes. Pas als de bovendruk lager is dan 90 én er klachten zijn (zoals duizeligheid of neiging tot flauwvallen) is er sprake van een te lage bloeddruk. De medische term hiervoor is hypotensie.
Soms daalt de bloeddruk heel plots, bijvoorbeeld door uitdroging, bloedverlies of bloedvergiftiging. Dan is er sprake van een ernstige situatie, waarbij snel medisch ingrijpen nodig is.
Hoe wordt de bloeddruk gemeten?
De bloeddruk wordt gemeten met een bloeddrukmeter. Dat gaat als volgt te werk:
- De manchet wordt om de bovenarm vastgemaakt. Met een knijpballonnetje wordt de manchet opgeblazen en daarna langzaam leeggelaten.
- De arts of verpleegkundige legt een stethoscoop op de slagader in de elleboogholte. Tegelijkertijd kijkt hij naar de bloeddrukmeter.
- Door het leeglaten van de manchet hoort de behandelaar op een gegeven moment het hart kloppen.
- De waarde op de bloeddrukmeter waarbij de behandelaar het hart hoort kloppen, komt overeen met de bovendruk. Op het moment dat de geluiden weer verdwijnen, leest de arts de onderdruk af.
Tegenwoordig wordt de bloeddruk ook vaak met automatische meters gemeten.
Thuis meten van de bloeddruk
De bloeddruk kan ook thuis met automatische meters gemeten worden. Dat gaat als volgt te werk:
- Het manchet wordt om de arm gedaan. Er is geen stethoscoop nodig.
- De patiënt meet zelf de bloeddruk op meerdere momenten en maakt een overzicht voor zijn behandelaar.
- Dit voorkomt ook wittejashypertensie.
24-uurs-bloeddrukmeting
Om betrouwbaarder vast te stellen of iemand een te hoge bloeddruk heeft, wordt vaak een 24-uurs-bloeddrukmeting (ambulante bloeddrukmeting) gedaan. De bloeddruk wordt dan dag en nacht gemeten, zodat de arts kan zien hoe de bloeddruk varieert. Ook hiermee wordt wittejashypertensie voorkomen. Dat gaat als volgt te werk:
- De manchet wordt aangebracht om de arm. Deze is verbonden met een bloeddrukmeter die de patiënt aan zijn riem kan dragen.
- Overdag wordt om het kwartier de manchet opgeblazen en de bloeddruk gemeten. ’s Nachts meestal om het half uur.
- Uit de metingen kan een gemiddelde worden berekend. Ook kan de arts verschillen zien in de bloeddruk over de 24 uur.
Bloeddruk meten rechtstreeks in het bloedvat
De betrouwbaarste manier om de bloeddruk te meten, is om dit rechtstreeks in de slagader te doen. Dit wordt een arteriële bloeddrukmeting genoemd. Dit wordt alleen gedaan als een continue en betrouwbare meting nodig is, bijvoorbeeld bij mensen die op de Intensive Care liggen. Dit gaat als volgt te werk:
- Er wordt een meter ingebracht, meestal in de polsslagader.
- Op een scherm kan de verpleegkundige of arts continu de waarden van de bloeddruk aflezen.
Wanneer thuis de bloeddruk meten?
Gezonde mensen hoeven de bloeddruk niet te meten. In de volgende situaties kan het toch zinvol zijn:
- Bij mensen die meer risicofactoren voor een hart- en vaatziekte hebben, zoals een hoog cholesterolgehalte of roken.
- Als iemand behandeld wordt voor een hoge bloeddruk of een hart- en vaatziekte heeft gehad, kan hij thuis de bloeddruk meten.
- Soms vraagt de huisarts om de bloeddruk thuis te meten, bijvoorbeeld als deze erg wisselt op de praktijk.
Welke bloeddrukmeter is het best?
Er zijn veel bloeddrukmeters te koop. De Hartstichting adviseert een bloeddrukmeter te gebruiken waarbij de manchet om de bovenarm wordt gedaan. Op de website van dabl Educational Trust (Engelstalig) staat een overzicht van goedgekeurde meters.
Hoe hou je de bloeddruk goed?
Voor een normale bloeddruk is een gezond gewicht van belang. Probeer bij overgewicht af te vallen. Ook voldoende lichaamsbeweging (minimaal een half uur per dag) heeft een gunstig effect op de bloeddruk. Gebruik niet te veel zout in het eten.
Daarnaast is het belangrijk om andere risicofactoren van hart- en vaatziektes aan te pakken, zoals stoppen met roken en zorgen voor voldoende ontspanning.
Meer informatie
Informatie van de Hartstichting over hoge bloeddruk
www.hartstichting.nl/
Informatie van het Nederlands Huisartsengenootschap over Bloeddruk thuis meten
thuisarts.nl/hoge-bloeddruk/
Informatie van Thuisarts
www.thuisarts.nl/hoge-bloeddruk