Atherosclerose

Atherosclerose is een ziekteproces dat leidt tot vernauwing en verharding van de slagaders. Deze vernauwing wordt veroorzaakt door vetafzettingen op de binnenwand van de slagaders. Atherosclerose werd vroeger ‘aderverkalking’ genoemd. Maar dat is niet juist. Omdat het de slagaders betreft is er sprake van slagaderverkalking. Atherosclerose is de belangrijkste oorzaak van het ontstaan van hart- en vaatziektes.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Het proces van atherosclerose

Atherosclerose is een ingewikkeld proces. Hoe het precies ontstaat, is nog steeds niet bekend. Maar de meeste wetenschappers denken dat het begint met kleine beschadigingen aan de binnenwand van de slagaders. Als die beschadigingen er zijn, kunnen vetten (lipiden) en ontstekingscellen zich hierop gaan afzetten. Hierdoor ontstaan zogeheten atherosclerotische plaques. Het ontstaan van deze plaques is een proces van jaren. 

Zo'n plaque vult zich geleidelijk met vetten, ontstekingscellen, bloedplaatjes, gladde spiercellen en later ook met kalk. Op den duur raakt de slagader vernauwd en wordt de doorstroming minder. Ook wordt de slagaderwand zwakker door de plaques.

In een plaque kan een scheur ontstaan, die de doorgang plots belemmert. Of het bloed probeert de scheur te ‘repareren’ door het vormen van een bloedstolsel. Zo’n stolsel kan meegenomen worden met de bloedstroom en verderop het bloedvat geheel afsluiten. Hierdoor worden de weefsels niet meer van bloed voorzien en sterven ze af. Dit wordt een infarct genoemd. Als zoiets gebeurt in een kransslagader, leidt het tot een hartinfarct.

 

Oorzaak van atherosclerose

Atherosclerose is dus zeer waarschijnlijk een verandering in de bloedvaten die in gang wordt gezet als de cellen aan de binnenwand van de slagaders beschadigd raken. Dit is een gevolg van het verouderingsproces dat al na het twintigste levensjaar begint. Maar het proces wordt versneld en versterkt door diverse risicofactoren.

Risicofactoren

De volgende risicofactoren versterken het proces van atherosclerose:

• overmatig alcoholgebruik.
• roken.
• hoge bloeddruk.
• hoog cholesterolgehalte.
• overgewicht.
• weinig bewegen.
• erfelijke factoren.
• hogere leeftijd.
• diabetes mellitus.
• reuma.

Waar zit atherosclerose?

Atherosclerose kan zich in alle lichaamsslagaders voordoen. Bij sommige slagaders is het risico daarop groter dan bij andere. Zo is er in bepaalde slagaders zelden sprake van atherosclerose, zoals de polsslagader. Daarentegen zijn de kransslagaders, die het hart van bloed voorzien, zeer vatbaar voor atherosclerose. Ook in de aorta (grote lichaamsslagader) en de aftakkingen daarvan komt meer atherosclerose voor. 

Door de vernauwingen kan de bloeddoorstroming belemmerd worden. Afhankelijk van het bloedvat dat vernauwd raakt, treden klachten op. Omdat atherosclerose een proces is dat in het hele lichaam voorkomt, hebben mensen vaak meerdere vaatziektes tegelijk.

Gevolgen van atherosclerose

Het proces van atherosclerose is al jaren aan de gang voordat het tot klachten leidt. Atherosclerose is de belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziektes. Of en welke klachten er optreden, hangt af van de betrokken bloedvaten.

• Kransslagaders: atherosclerose hierin kan leiden tot pijn op de borst (angina pectoris) en een hartinfarct.
• Halsslagaders: kan leiden tot TIA’s , een beroerte (herseninfarct) en op den duur vasculaire dementie.
• Aorta: kan leiden tot een aneurysma.
• Slagaders naar de benen: kan leiden tot etalagebenen (claudicatie).
• Slagaders naar de nieren: kan leiden tot gestoorde nierfunctie of nierinfarct.
• Slagaders naar de darmen: kan leiden tot pijn in de buik na het eten (angina abdominale) of een darminfarct.

Diagnose van atherosclerose

Atherosclerose wordt vaak pas vastgesteld als er klachten zijn. Een arts probeert in te schatten hoe groot het risico op het ontstaan van hart- en vaatziektes is, voordat er klachten zijn. Afhankelijk van dit risico worden risicofactoren aangepakt. Bijvoorbeeld door te starten met medicijnen voor een hoog cholesterolgehalte. Hiervoor gebruikt de arts een risicotabel.

Via de Hartstichting is het mogelijk om zelf een risicotest te doen.

Behandeling van atherosclerose

Als iemand eenmaal atherosclerose heeft, kan een arts dit vaak niet meer terugdraaien. Wel kan hij de ziektes bestrijden die ontstaan als gevolg van atherosclerose. En samen met de patiënt het proces vertragen door de risicofactoren aan te pakken. Sommige risicofactoren zijn niet te behandelen, zoals leeftijd of erfelijke kenmerken. Andere risicofactoren aanpakken is altijd zinvol, ook als er al een hart- of vaatziekte is.

• LeefregelsStoppen met roken, meer bewegen, gezonde voeding (minder verzadigde vetten), afvallen en matig zijn met alcohol.
• MedicijnenTegen hoge bloeddruk, tegen hoog cholesterolgehalte en voor de behandeling van diabetes.

Meer informatie

Informatie van de Hartstichting 
www.hartstichting.nl/hart_en_vaten/vaatziekten/slagaderverkalking/ 

(Engelstalige) informatie van de American Heart Associaton 
www.heart.org/HEARTORG/Conditions/Cholesterol/WhyCholesterolMatters/Atherosclerosis_UCM_305564_Article.jsp 

Patiëntenbrief van het Nederlands Huisartsen Genootschap over risicofactoren 
www.thuisarts.nl/hart-en-vaatziekten