Afwijkende menstruatiepatronen
Een normale menstruatiecyclus heeft een duur van 21 tot 42 dagen. Het bloedverlies tijdens de menstruatie duurt meestal niet korter dan een dag en niet langer dan zeven dagen. De hoeveelheid bloedverlies wisselt en is gemiddeld ongeveer vijftig milliliter. De variatie in menstruatie van vrouw tot vrouw is echter groot.
Gedurende een menstruatiecyclus rijpt er een eicel in de eierstok. Tegelijkertijd wordt het slijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder steeds dikker. Dit is om innesteling van een eventuele bevruchte eicel, en daarmee een zwangerschap, mogelijk te maken. Wanneer er na de eisprong geen bevruchting van de eicel plaatsvindt, wordt het verdikte slijmvlies van de baarmoeder afgestoten als menstruatiebloed.
Afwijkende menstruatiepatronen komen regelmatig voor. Meestal is dan sprake van een menstruatie die uitblijft, zelden optreedt of zeer licht is, gepaard gaat met hevig bloedverlies of zeer vaak optreedt. Een ander afwijkend patroon is bloedverlies tussen de menstruaties in.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Afwijkende menstruatiepatronen kunnen natuurlijke processen zijn. Zo is een uitblijvende menstruatie een natuurlijk verschijnsel in geval van zwangerschap, borstvoeding of de overgang en bij meisjes vóór de puberteit. Afwijkende menstruatiepatronen kunnen ook optreden als gevolg van anticonceptie zoals bij gebruik van de anticonceptiepil of het spiraaltje. Afwijkende menstruatiepatronen kunnen echter ook het gevolg zijn van stoornissen van de vrouwelijke geslachtsorganen, zoals afwijkingen van de eierstokken, vleesbomen of poliepen in de baarmoeder en endometriose. Ook kunnen kanker van de baarmoeder of baarmoederhals leiden tot afwijkend bloedverlies. Daarnaast kunnen stoornissen van de hormoonhuishouding of bloedstolling, aandoeningen van de hypofyse of hypothalamus, erg overgewicht, extreme sportbeoefening of eetstoornissen die gepaard gaan met veel gewichtsverlies afwijkende menstruatiepatronen tot gevolg hebben.
Verschijnselen
De verschijnselen bestaan uit een afwijkend menstruatiepatroon zoals een niet optredende menstruatie, een korte en/of lichte menstruatie of een zelden en onregelmatig optredende menstruatie. Daarnaast kan de menstruatie zeer hevig zijn of te vaak optreden. Ook kan vaginaal bloedverlies tussen de menstruaties in voorkomen. Andere mogelijke verschijnselen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Hevig bloedverlies kan leiden tot bloedarmoede met mogelijk vermoeidheid en bleekheid tot gevolg.
Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van de medische voorgeschiedenis, het verhaal van de patiënte en de verschijnselen. Het kan zeer verhelderend zijn wanneer de patiënte gedurende een aantal maanden een menstruatiekalender en menstruatiescorekaart bijhoudt. Hierop wordt genoteerd of en wanneer vaginale bloedingen optreden en hoeveel bloedverlies plaatsvindt. Tevens wordt een lichamelijk onderzoek verricht, waarbij de vulva wordt geïnspecteerd op afwijkingen. Met behulp van een speculum (eendebek) worden de vagina en baarmoederhals bekeken. Vaak zal hierbij een uitstrijkje worden gedaan en een kweek worden afgenomen. Door middel van een inwendig onderzoek wordt een indruk gekregen over de ligging en gevoeligheid van de baarmoeder en eierstokken. Als aanvullend onderzoek kunnen een colposcopie, echoscopie, hysteroscopie (kijkonderzoek van de baarmoeder) en biopsie (wegnemen van een klein stukje weefsel om onder de microscoop te bekijken) worden uitgevoerd. Aan het einde van de menstruatiecyclus kan een diagnostische curettage worden uitgevoerd. Hierbij worden stukjes van het baarmoederslijmvlies (endometrium) weggenomen en onderzocht op afwijkingen. Bij een vermoeden van een infectie of afwijkende bloedstolling wordt een bloedonderzoek gedaan. Hiermee kan tevens het hormoongehalte in het bloed worden bepaald. Om een (buitenbaarmoederlijke) zwangerschap of miskraam uit te sluiten kan een zwangerschaptest worden uitgevoerd.
Behandeling
De behandeling van afwijkende menstruatiepatronen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kan onder meer bestaan uit antibiotica, ontstekingsremmende pijnstillers, hormonen, plaatsing van een hormoonhoudend spiraaltje, curettage of operatie. Mede bepalend voor de keuze van behandeling zijn de leeftijd en een eventuele kinderwens van de patiënte.
Een eventuele bloedarmoede kan worden behandeld door aanpassing van het voedingspatroon en met ijzersupplementen. In geval van ernstige bloedarmoede kan een bloedtransfusie nodig zijn.
Tevens kan psychische hulp nodig zijn, bijvoorbeeld in geval van eetstoornissen.
Meer informatie
Informatie over de menstruatiecyclus
www.nvog-documenten.nl
Informatie over abnormaal vaginaal bloedverlies
nhg.artsennet.nl
Informatie over wegblijvende menstruatie
nhg.artsennet.nl
Informatie over tussentijds bloedverlies
nhg.artsennet.nl
Informatie over hevige menstruaties
www.nvog.nl
nhg.artsennet.nl
Informatie over een hysteroscopie en echoscopie
www.nvog-documenten.nl (diagnostische hysteroscopie)
www.nvog-documenten.nl (echoscopie)
Informatie over endometriose
www.nvog-documenten.nl
Everdingen JJE. 1998, Pinkhof geneeskundig woordenboek, tiende herziene en uitgebreide druk. Bohn Stafleu Van Loghum.
Campbell, S. & Monga, A. 2000, ‘Disorders of the Menstrual Cycle’, Gynaecology by Ten Teachers, Arnold, London (Engels)
Crosignani, P.G. & Vegetti, W. 1996, ‘A practical guide to the diagnosis and management of amenorrhoea’, Drugs, vol. 52, no. 5, pp 671-681 (Engels)
Fraser, I.S. 1986, ‘Menstrual changes associated with progestogen-only contraception’, Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica. Supplement, vol. 134, pp. 21-27 (Engels)
Padubidri, V.G. & Daftary, S.N. 2000, ‘Disorders of Menstruation’, Shaw’s Textbook of Gynaecology, Churchill, Livingstone, London (Engels)