Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door een buitensporig grote achterdocht en wantrouwen tegenover andere mensen. Vaak wordt het doen en laten van anderen als vernederend, boosaardig, dreigend, uitbuitend of misleidend opgevat.

Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen

Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!

• Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
• Online beeldbellen met een huisarts
• Stuur een foto mee van uw klacht
• Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
• Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar

Download Dokter Appke

Oorzaken

Het is niet precies bekend wat een schizoïde persoonlijkheidsstoornis veroorzaakt. Vaker dan gemiddeld is er sprake van stoornissen als schizofrenie in de familie. Dit is een aanwijzing dat de stoornis erfelijk kan zijn.

Sociaal isolement van een kind en onverschilligheid van de ouders tegenover het kind en zijn behoeften, dragen waarschijnlijk bij tot de ontwikkeling van deze persoonlijkheidsstoornis.

Symptomen paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Het meest opvallende symptoom van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis is een diepgaand en ongegrond wantrouwen naar andere mensen. Iemand met deze persoonlijkheidsstoornis interpreteert handelingen van anderen snel als vijandig en kan zich voortdurend afgewezen voelen. Hij is behalve wantrouwig ook vaak verwaand en snel jaloers.

In contact met anderen zijn mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis meestal eerst afstandelijk en achterdochtig. Contacten komen moeizaam tot stand en worden pas warmer wanneer ze iemand vertrouwen. Maar ze blijven op hun hoede en kunnen fel reageren op een kleinigheid zoals een grapje. Als ze daadwerkelijk slecht behandeld worden en bijvoorbeeld te maken krijgen met beledigingen, lichamelijk letsel of kleineringen, kunnen de woede en wrok hierover jaren duren.

Ook naar de eigen partner toe bestaat vaak wantrouwen. Die wordt meestal dan ook erg in de gaten gehouden. Ook zijn mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis steeds gespitst op gedrag van vrienden en familie. Ze kunnen verhalen verzinnen over complotten die tegen hen gesmeed worden. Op ‘aanvallen’ die anderen niet opvallen, wordt kwaad gereageerd.

Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis houden hun gevoelens en gedachten meestal voor zich en vormen gesloten groepen met gelijkgestemden. In sommige gevallen richt het wantrouwen zich tegen bevolkingsgroepen, instanties of overheden. Dit kan leiden tot vooroordelen of langdurige conflicten die volgens de omgeving slechts om kleinigheden gaan.

Diagnose

Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis hebben geen vertrouwen in artsen en weigeren vaak om zich te laten onderzoeken. Als gevolg hiervan wordt de diagnose meestal gesteld op grond van de symptomen die vrienden en familieleden waarnemen, en het eventueel voorkomen van de stoornis in de familie.

Specifiek opgeleide, professionele hulpverleners kunnen de symptomen van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis herkennen in de loop van gestructureerde gesprekken.

Behandeling paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zoeken uit wantrouwen nauwelijks hulp. Bovendien hebben ze zelf ook geen last van hun ziektebeeld. Daarnaast vinden ze het vaak moeilijk om kritisch naar zichzelf te kijken.

Als het gelukt is om hen ervan te overtuigen dat ze zich moeten laten behandelen, is individuele psychotherapie waarschijnlijk het meest geschikt. Bij groepstherapie kan het gedrag van anderen al snel als vijandig worden geïnterpreteerd. Vaak is langdurige en intensieve psychotherapie nodig. De vooruitzichten zijn afhankelijk van de bereidheid om de persoonlijkheidsstoornis onder ogen te zien en er daadwerkelijk iets aan te doen.

Verder horen bij de behandeling ook medicijnen die helpen de symptomen te verzachten en die kalmerend werken, zoals antipsychotica en antidepressiva.

Complicaties paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Zonder behandeling raken mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis meestal geïsoleerd van vrienden en familieleden. Vaak moeten ze stoppen met werken, vooral als zij in hun beroep veel met andere mensen te maken hebben.

Ruzies met de partner, geweld, sociaal isolement of psychosen kunnen bij deze stoornis voorkomen.

Prognose

Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis heeft een betere prognose als de stoornis in een vroeg stadium wordt behandeld dan wanneer daarmee wordt gewacht. Door de behandeling leren patiënten de maatschappij en hun familie anders te zien en krijgen ze plezier in dagelijkse bezigheden. Voor een snel en goed herstel is de steun van vrienden en familieleden onmisbaar.

Meer informatie

Website voor patiënten en hulpverleners
www.moeilijkemensen.nl/

(Engelstalige) informatie van The National Institutes of Health (USA)
www.nlm.nih.gov/medlineplus/