Verlamming van de stembanden en het strottenhoofd
De stembanden zijn plooien van slijmvliesweefsel aan beide zijden van het strottenhoofd, die maken dat de mens stemgeluid kan voortbrengen. Wanneer de beweging van de stembanden zwak of afwezig is en ook de spieren van het strottenhoofd niet (voldoende) kunnen bewegen, wordt dit een verlamming van de stembanden en het strottenhoofd genoemd.
Een verlamming van de stembanden en het strottenhoofd kan van invloed zijn op alle functies van het strottenhoofd, waaronder ademhalen, stemproductie en slikken.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Verlamming van de stembanden en het strottenhoofd kan aangeboren zijn of komen door een aandoening die later optreedt. Een aangeboren verlamming van de stembanden en het strottenhoofd is vaak het gevolg van bepaalde ontwikkelingsstoornissen van het centrale zenuwstelsel. Zo’n ontwikkelingsstoornis kan bijvoorbeeld een waterhoofd (hydrocephalus) of een meningomyelokèle (uitpuilen van het ruggenmerg en de hersen- en ruggenmergvliezen) zijn.
Stemband- en strottenhoofdverlamming kan ook later ontstaan. Vaak is er dan sprake van beschadiging van de nervus laryngeus recurrens (de terugkerende strottenhoofdzenuw, een van de zenuwen die met het strottenhoofd in verbinding staan). Dergelijke beschadigingen kunnen bij pasgeborenen optreden tijdens de bevalling.
Stembandverlamming kan ook optreden door beschadigingen tijdens operaties, of als gevolg van een CVA (beroerte). Kankergezwellen in het strottenhoofd, de longen, de schildklier en de hersenen, kunnen de doorgifte van zenuwprikkels naar het strottenhoofd verstoren. Dat kan leiden tot verlamming van de stembanden en het strottenhoofd.
Symptomen
Een verlamming van de stembanden en het strottenhoofd kan van invloed zijn op alle functies van het strottenhoofd, in het bijzonder de ademhaling, gebruik van de stem en slikken.
Baby’s met een aangeboren stemband- en strottenhoofdverlamming hebben een ruwe, luidruchtige ademhaling (ook wel stridor genoemd). Bij een stemband- en strottenhoofdverlamming op latere leeftijd kunnen verschillende symptomen optreden, zoals:
- Een hese stem.
- Problemen bij het slikken.
- Aspiratie (inademing van voedsel of drank).
- Stridor.
- Een levensbedreigende luchtwegverstopping.
Stridor kan het gevolg zijn van verstopping van de luchtwegen door slapte of verlamming van de stembanden en het strottenhoofd. Het komt vaker voor bij het inademen (inspiratoire stridor), maar kan ook bij het in- en uitademen voorkomen (bifasische stridor).
Bij een ernstige blokkade van de luchtwegen ontstaan ademhalingsproblemen. Ook kunnen rusteloosheid, cyanose (blauwe verkleuring van de huid), snelle ademhaling en een versnelde hartslag optreden.
Verlamming van beide stembanden veroorzaakt vrijwel nooit stemverlies, maar vaak wel heesheid. Mensen met een verlamming aan één stemband hebben vaak een zwakke stem met veel lucht. Ze ademen soms vloeistof of voedsel in, waardoor hoest en longinfecties ontstaan.
Diagnose
Bij een onderzoek met een laryngoscoop (een laryngoscopie) zijn het strottenhoofd en de stembanden direct te zien. Zo is te zien dat de stembanden en het strottenhoofd niet actief zijn en kan dus worden vastgesteld dat er een verlamming van de stembanden en het strottenhoofd is.
Met een onderzoek dat elektromyografie wordt genoemd, kan de elektrische activiteit van de strottenhoofdspieren en -zenuwen worden gemeten. Zo kan worden gemeten of de terugkerende strottenhoofdzenuw beschadigd is en daarmee de verlamming veroorzaakt heeft.
Behandeling
Ernstige blokkering van de luchtwegen door verlamming van de stembanden en het strottenhoofd moet snel worden behandeld. Dit kan door directe behandelingen zoals intubatie en/of tracheostomie . Hierdoor blijft de luchtweg open, worden ademhalingsproblemen voorkomen en is een regelmatige ademhaling mogelijk.
Op een later tijdstip, wanneer de luchtwegblokkering is verholpen, worden de stembanden en het strottenhoofd gerepareerd met behulp van plastische chirurgie. Bij eenzijdige verlamming van de stembanden kunnen met een eenvoudige ingreep stoffen zoals teflon of collageen in de stemband worden gespoten. Het doel van die injecties of andere chirurgische ingrepen is om de structuur van de stembanden zo te veranderen dat de stembanden en de spieren van het strottenhoofd hun normale functies (ademhaling, slikken en stemgeving) weer goed of zo goed mogelijk kunnen uitvoeren.
Na een operatie volgt logopedie om de stem weer zo goed mogelijk te leren gebruiken.
Complicaties
Een van de ernstigste en meest levensbedreigende complicaties van een stemband- en strottenhoofdverlamming is blokkering van de ademhaling.
Bij mensen die door de verlamming voedsel of vloeistof inademen, kunnen infecties van de lagere luchtwegen en de longen optreden (aspiratiepneumonie).
Opereren van de verlamming heeft vaak geen effect. Vaak moeten de stembanden van de patiënt daarna alsnog worden ingespoten met bijvoorbeeld teflon om nog enige verbetering van het stemgeluid te krijgen.
Meer informatie
Informatie over stembandverlamming van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie
www.logopedie.nl/site/stembandverlamming