SOLK

Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (kortweg SOLK) zijn lichamelijke klachten die langer dan enkele weken duren. Maar bij medisch onderzoek (onder meer lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en röntgenfoto’s) wordt geen aandoening gevonden die de (ernst van de) klachten verklaart. De consulten bij een huisarts gaan in bijna de helft van de gevallen over lichamelijke klachten waarvoor geen oorzaak wordt gevonden. Meestal gaan deze klachten na een poosje vanzelf weer over. Langdurig bestaande SOLK komen minder vaak voor. Ongeveer 2,5 procent van de patiënten bezoekt de huisarts regelmatig met SOLK. Soms gaat het om ernstige klachten, die veel hinder kunnen veroorzaken. Andere benamingen die worden gebruikt zijn somatisatie, psychosomatische klachten en LOK (Lichamelijk Onverklaarbare Klachten).

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Soorten klachten

Iedereen heeft weleens lichamelijke klachten. Lang niet altijd is duidelijk waardoor die komen. Meestal gaan deze klachten weer snel over. Maar soms houden ze langer aan, of ze zijn veel heftiger dan verwacht mag worden. Er wordt dan over SOLK gesproken. Voorbeelden van veel voorkomende klachten:

• Klachten van hart en longen: hartkloppingen, benauwdheid, druk op de borst.
• Klachten van het zenuwstelsel: hoofdpijn, duizeligheid, verminderde concentratie, geheugenklachten.
• Klachten van spieren, botten en gewrichten: nek- en schouderpijn, spierpijn, rugpijn, gewrichtspijn.
• Algemene klachten: moeheid, slechte eetlust.

Een andere vorm van Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten zijn klachten die veel ernstiger verlopen dan past bij de aandoening waardoor ze veroorzaakt worden. Bijvoorbeeld iemand die 2 maanden na een lichte kneuzing van de pols de arm nog steeds niet kan gebruiken.

Ziektes als het chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, prikkelbare darmsyndroom of spanningshoofdpijn zouden onder SOLK kunnen worden gerekend. Maar hierover lopen de meningen nog uiteen. Het zijn in ieder geval klachten waar (nog) geen goede lichamelijke verklaring voor is. De klachten verlopen zo typisch dat ze een aparte naam hebben gekregen.

Geen aanstellerij

Onverklaarde lichamelijke klachten zijn echte klachten. Het gaat niet om aanstellerij. Ook zijn het geen klachten die expres worden veroorzaakt of waarbij iemand doet alsof.

Ernst van de klachten

SOLK kunnen mild zijn. Dat betekent dat zij dan weinig gevolgen hebben voor het functioneren van iemand. Maar ze kunnen iemand ook ernstig hinderen in zijn dagelijks leven. Vaak zijn er dan meerdere lichamelijke klachten en duren die lang.

Deze klachten kunnen zo ernstig zijn dat iemand zich terugtrekt uit het sociale leven. Dat wil zeggen, dat hij dan niet meer kan werken, hobby’s kan ondernemen of sociale contacten kan onderhouden. 

Oorzaken

De oorzaak van SOLK is niet goed bekend. Er zijn verschillende modellen bedacht om de klachten te verklaren, maar geen van deze modellen voldoet goed. Er worden drie soorten factoren onderscheiden:

• Factoren die een hoger risico geven op SOLK.Dit is bijvoorbeeld aanleg, of de manier waarop iemand omgaat met problemen (copingstijl). Lichaam en geest hebben altijd invloed op elkaar. Mensen die zenuwachtig zijn voor een examen, moeten bijvoorbeeld vaker plassen. Bij mensen met SOLK lijkt er een sterkere relatie tussen het lichaam (lichamelijke klachten) en geest (denken en voelen) te zijn.
• Factoren die SOLK uit kunnen lokken.Dit kunnen lichamelijke factoren zijn, zoals een heftige buikgriep die leidt tot langdurige buikklachten. Maar ook traumatische gebeurtenissen, zoals een scheiding of het overlijden van een naaste.
• Factoren die SOLK in stand houden.Dit is vooral gebaseerd op hoe iemand met zijn klachten omgaat. Iemand die bij rugpijn steeds minder gaat bewegen, krijgt steeds meer pijn als hij toch in beweging komt. Of iemand gaat steeds naar een andere hulpverlener, voor meer en ander onderzoek. Hierdoor wordt het beeld van ‘er moet toch iets zijn’ bevestigd en blijven klachten langer bestaan. Gedachten als: ‘het komt nooit meer goed’ of ‘bij zoveel nekpijn moet er wel een botje verschoven zijn’ dragen bij aan het langer bestaan van SOLK.

Soms gaan SOLK samen met een depressie of een angststoornis, maar vaak ook niet.

Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de medische voorgeschiedenis, het verhaal van de patiënt over de klachten en de gevolgen hiervan voor het dagelijks leven. Ook zal de arts aanvullend onderzoek doen om lichamelijke of psychiatrische aandoeningen uit te sluiten. Zo nodig verwijst hij met een gerichte vraag naar een specialist.

Van belang is duidelijkheid te krijgen over welke factoren een rol spelen bij de klachten. Wat zijn de gedachten en gevoelens van de patiënt? Wat doet hij om van de klachten af te komen? Wat laat hij hiervoor? En wat zijn de reacties van de omgeving? Vaak helpt het om gedurende een afgesproken periode een dagboek bij te houden. 

Behandeling

De behandeling bestaat vaak uit het opstellen van een plan van aanpak, waar iemand vervolgens mee aan de slag gaat. Hiervoor maakt de patiënt doelen die hij graag wil behalen. De huisarts of praktijkondersteuner kan hierin begeleiden. Het is belangrijk om lichamelijk zo actief mogelijk te blijven en dit zo snel mogelijk op te bouwen. Hierbij kan een fysiotherapeut of oefentherapeut ondersteunen.

Andere vormen van behandeling: groepstherapie, psychotherapie, een verwijzing naar een polikliniek voor SOLK, of een revalidatiekliniek om te leren omgaan met bijvoorbeeld pijnklachten.

Vooruitzichten

Bij veel mensen nemen ernstige SOLK in de loop van een jaar af. Maar bij ongeveer een kwart van de mensen worden de klachten alleen maar erger.

Meer informatie

Informatie van de NHG
www.thuisarts.nl/onvoldoende-verklaarde-lichamelijke-klachten

Test voor SOLK
www.parnassia.nl/Psychiatrie/Testcentrum/specifieke-testen,/

Informatie van het VU Medisch Centrum
www.vumc.nl/afdelingen-themas/176047/27797/Onverklaarde_lichamelijke_k1.pdf

Olde Hartman T.C., Blankenstein A.H., Molenaar A.O., Bentz van den Berg D., Van der Horst H.E., Arnold I.A., Burgers J.S., Wiersma Tj., Woutersen-Koch H. (2013), “NHG-standaard Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK). Huisarts en Wetenschap, vol 56, no 5, pp 222-230.
www.henw.org/archief/id5312-nhg-standaard-somatisch-onvoldoende-verklaarde-lichamelijke-klachten-solk.html

Dantzer, R. (2005), "Somatization: A psychoneuroimmune perspective", Psychoneuroendocrinology, vol. 30, no. 10, November, pp. 947-952. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15949897?dopt=Abstract (Engelstalig)