Pest

De pest is een infectieziekte waaraan in de Middeleeuwen miljoenen Europeanen zijn gestorven. In woonhuizen en werkplaatsen wemelde het van de besmette ratten en rattenvlooien die de ziekte overbrachten op mensen. Een andere naam was ‘de Zwarte Dood’.
Tegenwoordig is de ziekte goed te behandelen met antibiotica. Als iemand echter niet direct wordt behandeld, kan de ziekte ernstige gevolgen hebben en zelfs dodelijk zijn. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO meldt tegenwoordig jaarlijks wereldwijd duizend tot drieduizend ziektegevallen. Het daadwerkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger, omdat veel landen de ziekte niet diagnosticeren en/of rapporteren.
Er zijn meerdere vormen van de pest. De meest voorkomende vorm is builenpest. Andere varianten zijn longpest en septische pest. Deze laatste vorm wordt overgedragen via direct contact met lichaamsvocht, maar kan ook een complicatie zijn bij onbehandelde builen- of longpest.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Verspreidingsgebied

De pestbacterie komt nog steeds voor bij in het wild levende knaagdieren in plattelandsgebieden in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, Afrika en Azië. De besmette, wilde knaagdieren vormen slechts een klein risico voor de mens. Als de infectie zich uitbreidt naar ratten in stedelijke of dichtbevolkte gebieden, lopen mensen meer gevaar om besmet te worden. De laatste tientallen jaren is dit zelden voorgekomen.

Oorzaak

De oorzaak van de pest is de bacterie Yersinia Pestis. Mensen raken besmet door de beet van een geïnfecteerde vlo of door rechtstreeks in aanraking te komen met het weefsel van een geïnfecteerd dier. Behalve bij ratten kan de bacterie ook in het bloed van andere knaagdieren en zoogdieren voorkomen. Huisdieren als honden en katten kunnen ook door Yersinia pestis worden geïnfecteerd, maar brengen de pestbacterie meestal niet over op mensen. Tijdens een epidemie, vooral van longpest, is besmetting mogelijk via opgehoeste druppeltjes slijm. Het besmettingsgevaar van mens op mens is in geval van builenpest erg klein.
Als de pestbacteriën zich eenmaal in het menselijk lichaam bevinden, worden ze meegevoerd naar de lymfeklieren. Daar veroorzaken ze een hevige ontsteking. Cellen van het afweersysteem nemen een deel van de bacteriën in zich op zonder ze te vernietigen. Vervolgens worden ze door de bloedbaan meegevoerd naar verschillende delen van het lichaam, waardoor de infectie wordt verspreid.

Verschijnselen

De eerste, algemene tekenen die op de pest kunnen wijzen zijn hoge koorts, rillingen, een ziek gevoel, spierpijn, misselijkheid, ernstige verzwakking, uitputtingsverschijnselen, keelpijn en zware hoofdpijn. Deze symptomen treden ongeveer twee tot tien dagen na besmetting op, maar kunnen in het geval van longpest na een paar uur ook weer verdwijnen.

Verschijnselen builenpest

• Builen, zogeheten bubonen. Dit zijn pijnlijke, zachte zwellingen van de lymfeklieren in de liezen, oksels of in de hals (afhankelijk van de plaats van de vlooienbeet). De builen zijn rood en ovaal van vorm.
• Gescheurde bloedvaten, waardoor inwendige bloedingen ontstaan. Het opgedroogde bloed onder de huid kleurt zwart. Vandaar de bijnaam ‘de Zwarte Dood’.

Verschijnselen longpest
Longpest is een ernstige aandoening van de luchtwegen, die ontstaat als de longen worden geïnfecteerd met de pestbacterie. De patiënt krijgt naast de algemene verschijnselen last van:

• hoesten;
• opgeven van schuimend, bloederig slijm;
• moeizame ademhaling en benauwdheid.

Diagnose

De bacterie Yersinia Pestis kan worden verkregen uit vocht uit de klieren (bij builenpest), uit slijm (bij longpest) of bloed (bij septische pest). Onder de microscoop kan de bacterie worden geïdentificeerd. Ook kan het lichaamsvocht op kweek worden gezet. Verder kan serologisch onderzoek, onderzoek van het bloedserum, helpen de diagnose te bevestigen door opsporing van de specifieke antistoffen die het lichaam aanmaakt om zich te verdedigen tegen infectie met de pestbacterie.

Behandeling

Als het vermoeden bestaat dat een patiënt geïnfecteerd is met de pestbacterie, moet hij direct worden opgenomen in het ziekenhuis en in quarantaine worden geplaatst. Er worden zo snel mogelijk monsters voor onderzoek naar het laboratorium gestuurd om zekerheid te krijgen. Ook wordt meteen begonnen met het toedienen van antibiotica. Mensen die in contact zijn geweest met de patiënt, vooral als deze aan longpest lijdt, moeten worden ingelicht en zich laten testen op de ziekte.

Complicaties

Als bij pest niet snel medisch wordt ingegrepen, verspreidt de infectie zich via de bloedbaan, met septische pest tot gevolg. In dat geval gaat het bloed in de vaten klonteren en treden bloedingen op in verschillende delen van het lichaam. De bloeddruk daalt waardoor de bloedtoevoer naar de belangrijkste organen afneemt en deze niet meer goed kunnen functioneren. De toestand kan dan snel verslechteren en tot de dood leiden.
Andere complicaties van builenpest zijn onder meer longontsteking en hersenvliesontsteking, waardoor epileptische aanvallen (stuipen) kunnen optreden.

Preventie

Zelfs in een land waar de pest heerst, lopen reizigers weinig risico. Aangenomen wordt dat er alleen sprake is van een reëel gevaar in gebieden waar een epidemie uitgebroken is. Geadviseerd wordt om dan preventief antibiotica te slikken.
Om verspreiding van de pest te voorkomen, moeten knaagdieren en vlooien worden bestreden op plaatsen waar mensen wonen, werken en recreëren. Etenswaren moeten buiten bereik van knaagdieren worden bewaard. Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen tegen vlooien en knaagdieren is doeltreffend, maar kan het beste aan deskundigen worden overgelaten.

Meer informatie

Algemene informatie over de pest op Wikipedia.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Pest_(ziekte)

Informatie van het RIVM
www.rivm.nl/