Nierkanker

De meest voorkomende vormen van kanker van de nieren zijn de Grawitz-tumor (ook adenocarcinoom of hypernefroom genoemd) bij volwassenen en de Wilms-tumor (ook nefroblastoom genoemd) bij kinderen. De Grawitz-tumor komt vooral voor op middelbare en oudere leeftijd en vaker bij mannen dan bij vrouwen. De Wilms-tumor wordt het meest gezien bij kinderen van één tot vijf jaar; met een piek bij de driejarigen. Andere vormen van nierkanker zijn kanker van het nierbekken en kanker van de nierkelken.

Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen

Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!

• Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
• Online beeldbellen met een huisarts
• Stuur een foto mee van uw klacht
• Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
• Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar

Download Dokter Appke

Oorzaken

Grawitz-tumor
Het adenocarcinoom ontstaat in de nierkanaaltjes van het nefron in de nier. Het gezwel is groot, rond, bestaat uit geel-grijs-wit weefsel en leidt tot misvorming van de nier. Ofschoon zo’n gezwel zich in de meeste gevallen óf aan de onderkant óf aan de bovenkant van een nier ontwikkeld, kan overal in de nier ontstaan. Meestal is nierkanker eenzijdig; zelden zijn beide nieren aangedaan. Rokers lopen een verhoogd risico op nierkanker. Ook genetische factoren spelen een rol bij het ontstaan van nierkanker.

Wilms-tumor
Vermoedelijk gaat er al tijdens de ontwikkeling van het kind in de baarmoeder iets mis. Een gedeelte van de groep cellen die de nier moeten vormen, ontwikkeld zich niet verder. Deze cellen kunnen zich later gaan delen en kwaadaardig worden. Erfelijkheid speelt een rol bij deze vorm van nierkanker.

Verschijnselen

Grawitz-tumor
In het beginstadium veroorzaakt nierkanker geen verschijnselen; deze treden pas op als de tumor is gegroeid. Eén van de verschijnselen van een niertumor is bloed in de urine; dit kan overigens zeer minimaal zijn en niet bij elke urinelozing aanwezig. Andere verschijnselen van nierkanker zijn onder meer koorts, een onprettig gevoel in de lendestreek, zwakte en gewichtsverlies. Bij mensen met een niertumor kan er ook sprake zijn van stoornissen in de hormoonhuishouding, met als gevolg verhoogde bloeddruk, een slechte leverfunctie en de ontwikkeling van mannelijke kenmerken bij vrouwen (verandering van beharing) en vrouwelijke kenmerken bij mannen (borstontwikkeling).

Wilms-tumor
Meestal merken de ouders of de arts op het consultatiebureau dat er een zwelling in de buik is ontstaan. De tumor is dan al behoorlijk groot. Soms, maar niet altijd, hadden de kinderen van te voren al klachten: buikpijn, braken, bloed in de urine, hoge bloeddruk of vermagering. Het gezwel in de nier groeit snel en kan vrij groot worden. De gezondheidstoestand van het kind gaat achteruit naarmate de tumor groeit. De ziekte kan gepaard gaan met koorts en met bloed in de urine.

Diagnose

De diagnose van de verschillende vormen van nierkanker wordt gesteld op grond van de medische verschijnselen en een lichamelijk onderzoek van de patiënt. Ter bevestiging van de diagnose vindt een aantal onderzoeken plaats. Aan de hand van beeldvormend nieronderzoek, zoals echografie, computertomografie (CT), kernspinresonantie (MRI) en intraveneuze pyelografie, kan de aanwezigheid van een niertumor met zekerheid worden vastgesteld. Daarnaast kunnen urineanalyse en een biopsie helpen bij de bepaling van het type kanker.

Behandeling

De behandeling van de verschillende niertumoren hangt af van de mate waarin het gezwel zich heeft verspreid. Als de kankercellen zich niet buiten de aangedane nier hebben uitgezaaid, is een operatieve verwijdering van die nier (nefrectomie) de aangewezen behandelmethode. Als er sprake is van grootschalige doorgroei in de omringende weefsels of bij uitzaaiing (metastasering; verspreiding van de kankercellen via bloed- en lymfevaten naar andere delen van het lichaam) heeft het verwijderen van de nier alleen geen baat meer. Bij uitbreiding van de tumor naar de lymfevaten en lymfklieren kan het nodig zijn ook deze operatief te verwijderen. Met overige behandelmethoden, zoals radiotherapie (vernietiging van kankercellen door bestraling), chemotherapie (vernietiging van kankercellen door medicijnen) en hormoontherapie, worden bij een niertumor minder goede resultaten geboekt dan bij de meeste andere vormen van kanker. Desondanks hebben sommige patiënten bij wie de niertumor veel pijn veroorzaakt, baat bij radiotherapie en in een aantal gevallen blijkt het hormoonpreparaat medroxyprogesteronacetaat uitzaaiingen van de kankercellen af te remmen. Om voortgang te boeken bij de behandeling van niertumoren worden momenteel klinische proeven gedaan met een groot aantal chemotherapeutica en biologische behandelmethoden.

Prognose

Grawitz-tumor
Bij niercelcarcinoom kunnen zelfs grote tumoren met succes worden verwijderd, mits ze zich niet buiten de nier hebben verspreid. Als er bij de diagnose geen uitzaaiingen zijn en de tumor is in zijn geheel weggehaald, dan zijn de vooruitzichten vrij goed: zestig tot tachtig procent van de patiënten leeft nog na vijf jaar. Als de tumor niet helemaal is verwijderd, is dat veel slechter: dertig procent. Van de mensen die al een uitzaaiing hadden bij de diagnose, leeft dan nog maar tien procent.

Wilms-tumor
Gelukkig zijn de vooruitzichten met de tegenwoordige behandeling goed. Het beste vooruitzicht hebben kinderen van twee jaar of jonger met een kleine tumor, van een naar verhouding goedaardig celtype in een vroeg stadium, dus nog niet uitgezaaid. Van hen geneest tachtig tot negentig procent. Maar ook voor kinderen die al uitzaaiingen hebben, is de kans op genezing redelijk: vijftig tot tachtig procent. Wel hebben zij door de bestraling en de chemotherapie, in de loop van hun leven een vergrote kans op andere vormen van kanker. Ze moeten daarom onder controle blijven. Als de diagnose binnen twaalf maanden na de geboorte wordt gesteld, is er tachtig procent kans dat het kind geneest. De prognose wordt slechter naarmate het kind ouder is ten tijde van de diagnose. Als de kanker terugkomt, gebeurt dat meestal binnen een jaar. Een kind dat anderhalf jaar na de operatie nog in leven is, mag daarom als genezen worden beschouwd. Ook als de kanker terugkeert, is behandeling nog mogelijk.

Meer informatie

Informatie van de kankerbestrijding
www.kwfkankerbestrijding.nl

Informatie van de Vereniging 'Ouders, Kinderen en Kanker' (VOKK)
www.vokk.nl

(Engels) Informatie van de MayoClinic (USA)
www.mayoclinic.com

Cotran, R.S., Kumar, V. and Robbins, S.L. (1994), The Kidney, in: Robbins Pathologic Basis of Disease, 5th ed, W.B. Saunders Company, London.

Paulson, D.F. (1997), The Urinary System, in: Sabiston, D.C. and Lyerly, K.H. (eds) Textbook of Surgery, 15th ed, W.B. Saunders Company, London.

Russo, P. (2001), “Localized renal cell carcinoma”, Current Treatment Options in Oncology, vol.2, no.5, October, pp.447-455.