Functie van de hersenzenuwen
Er zijn twaalf paar hersenzenuwen. Een deel van de hersenzenuwen is sensorisch, een deel motorisch en een deel is van het gemengde type. Hieronder worden het type en de functie van de verschillende hersenzenuwen genoemd. De nervus olfactorius (N I) is een sensibele zenuw met als voornaamste functie het waarnemen van geur. De nervus opticus (N II) is eveneens sensibel en is van groot belang voor het gezichtsvermogen. De nervus oculomotorius (N III) is een motorische zenuw die een rol speelt bij het bewegen van het oog, het kijken naar nabijgelegen voorwerpen (accommodatie), het vernauwen van de pupil en het aansturen van de spieren van de oogleden. De nervus trochlearis (N IV) is een motorische zenuw die ook een rol speelt bij de bewegingen van het oog.De nervus trigeminus (N V) is een gemengde zenuw; die zorgt voor het kauwen en de gewaarwording geleidt van mond, gezicht en oog. De nervus abducens (N VI), een motorische zenuw, helpt bij de zijwaartse oogbewegingen.De nervus facialis (N VII), een gemengde zenuw, draagt bij aan de gelaatsuitdrukking en de afscheiding van speeksel, geleidt de smaak van een deel van de tong en reguleert de uitscheiding van traanvocht.De nervus vestibulocochlearis (N VIII). De voornaamste functies van deze sensibele zenuw zijn het gehoor en het evenwichtsgevoel. De nervus glossopharyngeus (N IX); deze gemengde zenuw speelt een rol bij de smaakgewaarwording van een deel van de tong, geleidt prikkels vanuit de keelholte naar de hersenen en helpt bij het regelen van de bloeddruk. De nervus vagus (N X), een gemengde zenuw, speelt een rol bij de regeling van de slokdarmfunctie, het gevoel in de keel, de spieren van de stembanden en bij het slikken. De nervus accessorius (N XI) is een motorische zenuw die helpt bij de bewegingen in nek en schouders. De twaalfde zenuw is de nervus hypoglossus (N XII), een motorische zenuw die bewegingen van de tong tijdens het spreken en slikken aanstuurt.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
De gevolgen van ziekte of beschadiging
Naarmate een kind groeit, ontwikkelen ook de hersenzenuwen zich en gaan steeds verfijnder functioneren, totdat de ontwikkeling is voltooid. Er kan echter ook beschadiging optreden.
Verlies van de reukzin kan optreden na hoofdletsel waarbij de nervus olfactorius is beschadigd. Als de nervus opticus door botfracturen in de buurt van de ogen of door aandoeningen van het zenuwstelsel beschadigd is, kan verlies van het gezichtsvermogen het gevolg zijn. Bij scheelzien kunnen beide ogen niet tegelijkertijd op één punt worden gericht. Dit kan het gevolg zijn van schade aan de N III, N IV of N VI.
Verminderd functioneren van de nervus trochlearis veroorzaakt naast scheelzien ook dubbelzien. Beschadiging van de nervus trigeminus leidt tot verlamming van de kauwspieren en verlies van gevoel voor aanraking en temperatuur. Pijn in een van de takken van de nervus trigeminus wordt trigeminusneuralgie (neuralgie= zenuwpijn) genoemd. Deze pijnen kunnen zeer hevig zijn.
Schade aan de nervus abducens leidt ertoe dat de oogbol niet naar buiten kan worden gedraaid. Bij een bepaalde blikrichting zie je dan scheel.
Een bell-verlamming treedt op ten gevolge van beschadiging aan de nervus facialis; hierbij neemt de smaakwaarneming af en kan het oog aan de aangedane kant niet meer worden dichtgeknepen.
Letsel aan de nervus vestibulocochlearis veroorzaakt oorsuizen of doofheid. Schade aan de nervus glossopharyngeus leidt tot moeite met slikken, verminderde speekselafscheiding, gevoelloosheid in de keel en smaakverlies. Is de nervus vagus beschadigd, dan kosten slikken en spreken extra moeite.
Als iemand de schouders niet kan ophalen en moeite heeft het hoofd te draaien, kan dat het gevolg zijn van schade aan de nervus accessorius.
Beschadiging van de nervus hypoglossus veroorzaakt afbuigen van de tong naar de aangedane kant als hij wordt uitgestoken.
Er bestaan diverse aangeboren aandoeningen (waaronder het syndroom van Möbius) waarbij meerdere hersenzenuwen beperkt functioneren of afwezig zijn.
Hersenzenuwen kunnen tevens minder functioneren door infectieziekten, door druk vanuit gezwellen en bijvoorbeeld door een ongeval.
De gevolgen van het ouder worden
Met het klimmen der jaren gaan er zenuwcellen verloren terwijl ook de kwaliteit van het geleidingsmateriaal van de uitlopers afneemt. Hierdoor worden er minder prikkels van en naar de hersenen geleid. Hiernaast verouderen ook de zintuigen waarover de informatieoverdracht zou moeten plaatsvinden. Op den duur heeft dit tot gevolg dat de bewegingen trager worden en dat reflexen meer tijd vergen.
Meer informatie
Overzicht van en informatie over de hersenzenuwen
nl.wikipedia.org/wiki/Hersenzenuwen
Informatie over perifere zenuwen
www.nvvn.org
(Engels) Hersenzenuwen, functie en afbeelding (USA)
faculty.washington.edu
(Engels) Informatie over de hersenzenuwen (USA)
www.merck.com
(Engels) Informatie over de hersenzenuwen (USA)
pathology.mc.duke.edu
Guyton, A.C. and Hall, J.E. (2001), Textbook of Medical Physiology, 10th ed, Harcourt Asia PTE Ltd, Singapore.
Seeley, R.R., Stephens, T.D. and Tate, P. (2000), Anatomy & Physiology, 5th ed, McGraw-Hill, Boston.
Tortora, G.J. and Grabowski, S.R. (2003), Principles of Anatomy & Physiology, 10th ed, John Wiley & Sons, New York.