Filamenteuze keratitis

Een filamenteuze keratitis is een aandoening van het hoornvlies waarbij kleine slijmdraadjes (filamentjes) aan het oppervlak vastkleven. Deze filamentjes bestaan uit mengsels van eiwitten, vetten en afgeschilferde dode epitheelcellen. De meest voorkomende oorzaak van filamenteuze keratitis is het droge oog (keratoconjunctivitis sicca).

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaak

Als gevolg van uitdroging of ontsteking van het hoornvliesoppervlak verdunt of verdwijnt de middelste waterige laag van de traanfilm zodat het buitenste vettige laagje in contact komt met het achterste eiwitlaagje. Hierdoor ontstaat een mengsel van eiwit en vet. De dode epitheelcellen die van het oppervlak afschilferen worden normaal weggewassen door de middelste waterige laag van de traanfilm. Door het ontbreken van de waterige laag worden deze dode cellen eveneens in het eiwit-vetmengsel gevangen. Zo ontstaan kleine slijmdraadjes van eiwit, vet en dode epitheelcellen die aan de voorzijde van het hoornvlies blijven kleven.

Verschijnselen

De klachten zijn dezelfde als de klachten van een droog oog, maar vaak in sterkere mate: hevige irritatie, een prikkend of schurend gevoel alsof er zandkorreltjes in het oog zitten, branderigheid, jeuk, het gevoel van zware oogleden, snel vermoeide, rode ogen, pijn en overgevoeligheid voor licht kunnen ook voorkomen. Soms scheiden de ogen slijmerig vocht af en paradoxaal genoeg kan het “droge” oog door irritatie soms overmatig tranen. Het is opvallend dat men zelden over droogheid van de ogen klaagt.

De symptomen kunnen verergeren in de wind, in rokerige ruimten, bij droge of hete lucht bijvoorbeeld bij airconditioning of centrale verwarming (door toegenomen verdamping), na geconcentreerd lezen, beeldscherm werken of tv kijken (door een verminderde knipperreflex). De klachten verminderen bij het sluiten van de ogen.

Diagnose

De typische filamentjes (slijmdraadjes) die bij een filamenteuze keratitis aan het hoornvliesoppervlak kleven kunnen duidelijk vastgesteld worden met behulp van een spleetlamp. Na kleuring met de kleurstof fluoresceïne lichten de slijmdraadjes groen op (“fluoresceren”) wanneer met blauw licht geschenen wordt. Vaak zijn ook de microscopisch kleine putjes in het hoornvliesoppervlak door uitdroging van het epitheel zichtbaar. Met behulp van een roze kleurstof (Bengaals Rood) kunnen de filamentjes en onregelmatigheden in het hoornvliesoppervlak nog beter aangetoond worden. Het nadeel van deze kleurstof is dat het heel erg prikt, soms nog na enkele uren, en daarom wordt het nog weinig gebruikt.

Behandeling

De behandeling kan bestaan uit meerdere stappen:

• Eventuele oorzaak van het droge oog aanpakkenEen eventuele blefaritis, hoornvliesontsteking of onregelmatigheden in het oogoppervlak worden behandeld.
• KunsttranenDeze druppels kunnen symptomatisch toegediend worden als vervanging en/of aanvulling van de eigen natuurlijke tranen. Om effect te hebben, moeten ze zeer regelmatig gedruppeld worden (zo nodig elk half uur!) Kunsttranen worden gemaakt in de vorm van oogdruppels, ooggel of oogzalf.
• Druppels hebben meestal hypromellose en polyvinylalcohol als basis. Het nadeel van de meeste druppels zijn de korte werkingstijd ervan en de aanwezigheid van bewaarmiddelen waarvoor allergie kan ontstaan.
• Ooggels bestaan uit carbomeren en hebben een langere werkingsduur.
• Oogzalven zijn gemaakt op basis van oliën en hebben de langste werkingsduur, maar kunnen het best vlak voor het slapengaan gebruikt worden omdat het zicht anders belemmerd wordt.
• Acetylcysteïne 5% druppels Deze druppels maken de slijmdraden minder taai en lossen ze op. Ze moeten vier maal per dag ingedruppeld worden en kunnen wel wat prikken.
• Verwijdering van de filamentjesIndien de filamentjes hardnekkig zijn, kunnen ze na lokale verdoving door de oogarts met een fijn pincet of een wattenstaafje verwijderd worden. Dit kan uitgevoerd worden achter de spleetlamp. Soms moet dit regelmatig herhaald worden.
• Bandage contactlensIndien de klachten zeer hevig zijn en indien de voorgaande middelen zonder resultaat blijven, kan een zachte bandage-contactlens aangebracht worden om het oppervlak opnieuw regelmatiger te maken. Dit is echter niet mogelijk als de patiënt zeer droge ogen heeft.
• Verergerende factoren van uitdroging van het hoornvlies proberen te vermijdenHet is daarom van belang om na te gaan onder welke omstandigheden de meeste klachten optreden, zodat deze omstandigheden eventueel kunnen worden aangepast. Bijvoorbeeld kan de luchtvochtigheid in huis of op het werk verbeterd worden met behulp van waterbakken aan de verwarming of door de aanschaf van een luchtbevochtiger of kan de kamertemperatuur iets verlaagd worden. Zaken die extra irritatie veroorzaken zoals contactlenzen, rook en stof kunnen beter worden vermeden bij ernstige klachten. Indien de klachten al optreden vanaf de vroege ochtend kan het nuttig zijn om te laten nakijken of de ogen wel gesloten zijn tijdens het slapen.
• Warme kompressen en massage van de oogledenDit kan soms de productie van het vetlaagje van de traanfilm door de Meiboomklieren bevorderen. Dit voorkomt verdamping van de waterige laag van de traanfilm zodat het hoornvliesoppervlak niet zo snel uitdroogt.
• Occlusie van het traanpuntje (punctum occlusie)Normaal worden tranen via een kleine opening (punctum) in de onderste en bovenste ooglidrand naar het traankanaaltje afgevoerd en zo verder naar de neus. Dit traanpuntje kan tijdelijk met een plugje dichtgestopt worden zodat de tranen langer op het oogoppervlak blijven. Als dit een goed resultaat geeft, kan het traanpuntje permanent dichtgemaakt worden.
• Een speciale beschermbril die aan de zijkanten is afgesloten kan er voor zorgen dat de ogen niet te veel uitdrogen.

Prognose

De behandeling van een filamenteuze keratitis is niet eenvoudig en vaak frustrerend, omdat het meestal niet lukt om de oorzaak van de droge ogen weg te nemen. Toch slaagt men er meestal wel in om de klachten te verlichten zodat ze weer draaglijk worden.

Meer informatie

Informatie van het Oogcentrum Deventer
www.oogartsen.nl