Aanslag op tanden en kiezen
Tandaanslag is meestal tandplaque of tandsteen (calculus) op het oppervlak of in het gat van een tand of kies. Tandplaque is een ophoping van bacteriën, eiwitten en voedselresten. Deze ophoping is een langzaam proces, dat veel tijd in beslag neemt. Tandsteen is een verkalkte witte, bruine of geelbruine afzetting, die hoofdzakelijk bestaat uit hydroxylapatiet. Tandsteen vormt zich gewoonlijk bij of onder de tandvleesranden. Er wordt gesproken van tandsteen onder het tandvlees als een hoeveelheid harde, verkalkte tandplaque zich onder de rand van het tandvlees heeft opgehoopt.
Tandaanslag kan zich ook vormen door tabak en bepaalde metalen. Dit uit zich in verkleuring van de tanden en kiezen.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Tandplaque en tandsteen hopen zich op als ze niet geregeld grondig worden verwijderd. Aanvankelijk is tandplak een zachte afzetting die kan worden verwijderd met goed poetsen en flossen. Verkleuringen door tabak en metaal zijn echter niet zo makkelijk te verwijderen met tandenpoetsen alleen, zodat de zachte afzetting hard wordt en in tandsteen wordt omgezet.
Verschijnselen van aanslag op tanden en kiezen
In eerste instantie verkleuren de tanden en kiezen slechts in lichte mate door tandaanslag, maar als deze niet wordt verwijderd, kan zich een zachte of harde laag op tanden en kiezen vormen, vooral bij de tandvleesranden. Dat kan leiden tot infectie en tandvleesaandoeningen als gingivitis en parodontitis, die met pijn en gezwollen tandvlees gepaard kunnen gaan. Ontstoken tandvlees kan bloeden tijdens het tandenpoetsen.
Diagnose
Bij inspectie van het gebit blijkt gewoonlijk de aanwezigheid van afzettingen op en verkleuringen van tanden en kiezen. Met behulp van bepaalde oplossingen kan de mondhygiëne worden beoordeeld. Deze oplossingen maken de aanslag op tanden en kiezen duidelijk zichtbaar. Tandsteen op de kroon van een tand of kies is meestal met het blote oog te zien. Voor de diagnose van harde afzettingen op de tandwortel kan een röntgenfoto nodig zijn. Bovendien komen eventuele onontdekte gaatjes (cariës) of botaandoeningen daardoor aan het licht.
Behandeling
Aanslag op tanden en kiezen dient te worden verwijderd. Dat gebeurt door een mondhygiëniste. Er worden speciale instrumenten gebruikt om hardnekkige verkleuringen en aanslag te verwijderen, door afkrabben of met behulp van ultrasone trillingen. De ultrasone methode wordt meestal gespreid over een paar sessies, zodat iemand niet te lang achter elkaar wordt blootgesteld aan de hoge ultrasone golven. Soms moeten de tanden en kiezen ook worden gepolijst.
Complicaties
De afzetting van tandplak op tanden en kiezen blokkeert het zuur dat bacteriën afscheiden. Dat leidt tot voortschrijdende aantasting van de tanden en kiezen. Tandsteen en tandplak bieden ideale omstandigheden voor bacteriegroei, wat tandvleesaandoeningen tot gevolg kan hebben. Als het tandvlees geïnfecteerd en ontstoken raakt, heeft dat pijnklachten tot gevolg. Hardnekkige aanslag op tanden en kiezen kan ook leiden tot cariës van de tandwortel.
Preventie
Een optimale mondhygiëne, door onder meer goed poetsen (met een gewone of een elektrische tandenborstel), kan helpen voorkomen dat tandplak zich afzet op tanden en kiezen. Het vermijden van voedingsmiddelen met toegevoegde kleurstoffen verkleint het risico op verkleuring. Flossen voorkomt dat zich tandplak tussen de tanden ophoopt. Mensen bij wie er veel ruimte zit tussen de tanden en/of kiezen, kunnen interdentale borsteltjes gebruiken ter voorkoming van tandsteen. Interdentale borsteltjes zijn heel dunne, langwerpige borsteltjes met borstelharen rondom. Spoelen met fluoridehoudend mondwater is heel effectief tegen ophoping van tandplak. Regelmatig tandartsbezoek kan bevorderlijk zijn voor het handhaven van een goede mondhygiëne.
Meer informatie
Iacono, V.J., Aldredge, W.A., Lucks, H. et al. (1998), ‘Modern Supragingival Plaque Control’, International Dental Journal, vol. 48, no. 3, suppl. 1, June, pp. 290-297. Available [Online]:
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9779111?dopt=Abstract.
Mitchell, L. and Mitchell, D.A. (2000), Oxford Handbook of Clinical Dentistry, 3rd edn, Oxford University Press, Oxford.
Shafer, W.G., Hine, M.K. and Levy, B.M. (1993), ‘Diseases of the Periodontium’, in: Shafer, W.G., Hine, M.K. and Levy, B.M. (eds). A Textbook of Oral Pathology, 4th edn, W.B. Saunders Company, Philadelphia.
White, D.J. (1997), ‘Dental Calculus: Recent Insights into Occurrence, Formation, Prevention, Removal and Oral Health Effects of Supragingival and Subgingival Deposits’, European Journal of Oral Sciences, vol. 105, no .5, Pt. 2, October, pp. 508-522. Available [Online]:
www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=9395117&dopt=Abstract.