Zweren in de mond (mondaften of stomatitis aphthosa)
Mondaften (ook stomatitis aphthosa of mondzweren genoemd) is de meest voorkomende vorm van stomatitis . Er zijn ontstoken plekken in het mondslijmvlies , die gepaard gaan met verzweringen. Deze uiterst pijnlijke mondzweren genezen meestal vanzelf binnen 10 tot 14 dagen. Is dat niet het geval, dan is behandeling nodig. Kenmerkend voor deze aften is dat ze dikwijls terugkeren. Daarbij kan er zowel sprake zijn van één enkele zweer als van een groter aantal tegelijk optredende zweren.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
De oorzaak van mondaften is niet bekend, al zijn er verschillende factoren geopperd die het steeds terugkeren van dit type mondzweren in de hand werken. Bij sommige mensen wordt bijvoorbeeld gedacht aan erfelijke factoren. Men denkt dat de mondzweren het gevolg zijn van een auto-immuuunreactie, waarbij het afweersysteem stoffen aanmaakt die zich tegen het eigen weefsel keren. De aandoening treedt namelijk dikwijls op in combinatie met bepaalde stoornissen van het afweersysteem, zoals reumatoïde artritis en de ziekte van Behçet. Verder kunnen enerzijds gebrek aan ijzer, vitamine B12 en foliumzuur en anderzijds bacteriële mondinfecties tot terugkerende mondaften leiden. Andere mogelijke oorzaken zijn letsel, stress, angstgevoelens en allergie voor bepaalde producten, zoals melk, kaas en tarwe bij glutenallergie (coeliakie) .
Verschijnselen
Afteuze stomatitis treedt gewoonlijk op bij jongvolwassenen en komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Voordat er een zweer verschijnt, ontstaat gewoonlijk een brandende pijn in de mond. Het ontstoken deel van het mondslijmvlies wordt rood en binnen een paar uur vormt zich een kleine, witte zweer. In de daarop volgende 48 tot 72 uur kan die zweer groter worden. Over het algemeen is iedere aft in de mond zuiver rond van vorm en bijzonder pijnlijk. Er kan zowel sprake zijn van één enkele aft als van meer aften tegelijk. Aantal, grootte en de mate waarin mondaften terugkeren kunnen sterk variëren van persoon tot persoon. Ofschoon ze meestal aan de binnenzijde van de wangen optreden, kunnen ze ook op het tandvlees, de lippen, de tong en het gehemelte voorkomen. Gewoonlijk genezen de aften binnen 10 tot 14 dagen, maar ze blijven op gezette tijden terugkomen. Per keer kunnen meerdere aften tegelijk opkomen en dat kan een paar keer per jaar het geval zijn. De hevige pijn die met deze aften gepaard gaat, kan het eten en praten bemoeilijken.
Zware afteuze stomatitis is ernstiger van aard. Hierbij is sprake van talrijke grote en diepe mondzweren. Het kan wel zes weken duren voordat dergelijke zweren zijn genezen en ze laten een litteken achter. Bij zware afteuze stomatitis keren de mondzweren steeds met korte tussenpozen terug en patiënten zijn er zelden helemaal vrij van. Mensen met zware afteuze stomatitis kunnen tegelijkertijd last hebben van soortgelijke zweren in het slijmvlies op andere delen van het lichaam, zoals de vagina, de penis, de endeldarm en het strottenhoofd.
Diagnose
De aanwezigheid van een of meer aften in het mondslijmvlies wordt vastgesteld door de mond te onderzoeken. Bij bepaalde daarmee gepaard gaande verschijnselen kunnen daarnaast bloed- en andere laboratoriumonderzoeken nodig zijn om na te gaan of er sprake is van een verstoorde reactie van het afweersysteem of van een allergie. Door laboratoriumonderzoek is ook vast te stellen of het om terugkerende mondaften gaat of om terugkerende mondherpes. De laatste is te wijten aan een virusinfectie, ziet er ongeveer net zo uit en brengt vergelijkbare verschijnselen met zich mee. In een aantal gevallen kan een biopsie van de zweer nodig zijn om de mogelijkheid van een andere ziekte (bijvoorbeeld kanker) uit te sluiten.
Behandeling
Bij terugkerende mondaften wordt meestal een achterliggende oorzaak onderzocht en zo nodig behandeld. Als de oorzaak een gebrek is aan een bepaalde voedingsstof, kan dat gebrek via de voeding en/of supplement worden aangevuld. Zo kunnen ijzer-, vitamine-B- en foliumzuursupplementen helpen bij de behandeling van terugkerende mondaften.
Het plaatselijk opbrengen van zalf en corticosteroïden helpt de pijn te verzachten en de ontsteking te remmen. De zware vorm van afteuze stomatitis is moeilijk te behandelen; dan kan het nodig zijn plaatselijk sterke steroïden te gebruiken. De mond spoelen met een chloorhexidine- of tetracyclineoplossing kan ook helpen bij de genezing van mondzweren.
Bij terugkerende mondaften die niet reageren op de bovengenoemde behandelingen, kan het soms nodig zijn andere geneesmiddelen voor te schrijven.
Complicaties: littekens en terugkerende zweren
Mondaften genezen gewoonlijk binnen 10 tot 14 dagen zonder een litteken achter te laten. Als de aften echter erg groot zijn en dikwijls optreden, genezen ze langzaam en laten ze wel littekens achter in de mond.
Terugkerende afteuze zweren komen vooral voor bij jongvolwassenen en dan vaker bij vrouwen dan bij mannen. De zweren genezen gewoonlijk binnen 10 tot 14 dagen, maar blijven op gezette tijden terugkomen. Het aantal zweren dat per keer opkomt verschilt van persoon tot persoon. Dat geldt ook voor de frequentie waarmee dat gebeurt. Bij sommigen is dat slechts één à twee keer per jaar, terwijl dat bij anderen één à twee keer per maand is. Bij een klein aantal mensen komen de zweren zo snel achter elkaar op dat ze er nooit voor een langere tussenpoos vrij van zijn.
Meer informatie
Binnie, W.H., Curro, F.A., Khandwala, A. et al. (1997), ‘Amlexanox Oral Paste: A Novel Treatment that Accelerates the Healing of Aphthous Ulcers’, The Compendium of Continuing Education in Dentistry, vol. 18, no. 11, November, pp. 1116-1118, 1120-1122, 1124. Available [Online]: www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=9533345&dopt=Abstract.
Greenberg, S.M. (1997), 'Ulcerative, vesicular and bullous lesions', in: Burkett’s Oral Medicine, Diagnosis and Treatment, eds M.A. Lynch, V.J. Brightman and M.S. Greenberg, 9th edn, Lippincott-Raven publishers, Philadelphia.
Piskin, S., Sayan, C., Durukan, N. et al. (2002), ‘Serum Iron, Ferritin, Folic Acid, and Vitamin B12 Levels in Recurrent Aphthous Stomatitis’, Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology: JEADV, vol. 16, no. 1, January, pp. 66-67. Available [Online]: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11952294?dopt=Abstract.
Shafer, W.G., Hine, M.K. and Levy, B.M. (1993), A Textbook of Oral Pathology, 4th edn, W.B. Saunders Company, Philadelphia.
Tilliss, T.S. and McDowell, J.D. (2002), ‘Differential Diagnosis: Is it Herpes or Aphthous?’, The Journal of Contemporary Dental Practice [Electronic Resource], vol. 3, no. 1, pp. 1-15. Available [Online]: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12167909?dopt=Abstract.