Tardieve dyskinesie
Tardieve dyskinesie is een neurologische bewegingsstoornis. ‘Tardief’ betekent ‘laat optredend’. De aandoening is te herkennen aan herhaalde, doelloze en onwillekeurige bewegingen, vooral rond de mond. De stoornis ontstaat na langdurig gebruik van bepaalde medicijnen tegen psychiatrische aandoeningen (klassieke antipsychotica, zoals haldol).
Hoe langer het gebruik van de medicijnen, des te groter is de kans dat de aandoening blijvend is. Het komt meer voor bij mensen boven de 65 jaar en bij vrouwen.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Oorzaken
Sommige geneesmiddelen voor psychiatrische en neurologische aandoeningen blokkeren de werking van neurotransmitters. Deze chemische stoffen zorgen in de hersenen voor het doorgeven van signalen. Langdurig gebruik van zulke geneesmiddelen kan tot onwillekeurige bewegingen leiden.
Tardieve dyskinesie komt voor bij 40 procent van de mensen die zeer lang (8 jaar) antipsychotica gebruiken, vooral bij schizofreniepatiënten. Antipsychotica worden voorgeschreven tegen psychoses, bij gedragsstoornissen, bij dementie en soms bij neurologische aandoeningen.
Symptomen tardieve dyskinesie
Tardieve dyskinesie ontstaat heel geleidelijk. Mensen met de aandoening hebben de volgende symptomen:
- Grimassen maken.
- Kauwbewegingen maken.
- Voortdurend draaiende bewegingen van de tong maken, smakken.
- Ongecontroleerd bewegen van de armen, benen of romp.
Diagnose
Er zijn geen speciale onderzoeken voor deze aandoening. Een arts zal eerst onderzoeken of de bewegingsstoornis andere oorzaken heeft. Als de patiënt 6 maanden of langer klassieke antipsychotica heeft gebruikt, is de kans groot dat het om tardieve dyskinesie gaat.
De afwijking wordt vaak niet herkend door artsen. Doordat de aandoening heel geleidelijk ontstaat, is het vaak niet duidelijk dat het door de medicijnen komt.
Behandeling tardieve dyskinesie
Tardieve dyskinesie kan worden voorkomen door antipsychotica (en andere medicatie) zo kort mogelijk voor te schrijven. Bij sommige mensen verdwijnen de symptomen als ze stoppen met de medicijnen. Bij veel psychiatrische patiënten is het niet mogelijk om zomaar te stoppen. De dosis wordt dan langzaam afgebouwd en er wordt gezocht naar vervangende middelen, zoals clozapine. Dit is een nieuwer antipsychoticum, dat de symptomen van tardieve dyskinesie kan verminderen.
Vooruitzichten
Ook als de patiënt stopt met de medicatie, kunnen de verschijnselen van tardieve dyskinesie nog lang doorgaan.
Een patiënt kan de bewegingsstoornis krijgen vlak nadat hij bepaalde geneesmiddelen is gaan gebruiken. Als hij meteen met die middelen stopt, verdwijnen de verschijnselen vaak helemaal.
Meer informatie
Informatie van Ypsilon, vereniging van familieleden en betrokkenen van mensen met schizofrenie of een psychose, over bijwerkingen van antipsychotica
www.ypsilon.org/bijwerkingen
Richtlijn schizofrenie, therapieresistentie
www.ggzrichtlijnen.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=1808&richtlijn_id=120
(Engelstalige) informatie van het National Institute of Neurological Disorders and Stroke
www.ninds.nih.gov/disorders/tardive/tardive.htm