Ruggenprik

De hersenen en het ruggenmerg zijn omgeven door een beschermende vloeistof. Deze vloeistof heeft onder meer de functie van stootkussen en zorgt voor afvoer van afvalstoffen en transport van hormonen. Een ruggenprik kan om verschillende redenen worden gedaan. Een ander woord voor ruggenprik is lumbaalpunctie.

Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen

Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!

• Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
• Online beeldbellen met een huisarts
• Stuur een foto mee van uw klacht
• Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
• Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar

Download Dokter Appke

Indicatie

Een ruggenprik wordt onder meer om de volgende redenen gedaan:

• Om hersen- en ruggenmergvloeistof te verkrijgen voor onderzoek.
• Om de druk in de schedel of het ruggenmerg te meten of te verlagen.
• Om geneesmiddelen of contrastvloeistof toe te dienen.
• Voor verdoving van het onderlichaam en de benen.

Voorzichtigheid is belangrijk bij een verhoogde schedeldruk, stoornissen in de bloedstolling of een infectie op de plaats van de ruggenprik.

Het verkrijgen van de hersen- en ruggenmergvloeistof voor onderzoek (lumbaalpunctie) kan nuttig zijn voor de diagnose van een aantal aandoeningen:

• Een hersen(vlies)ontsteking of ruggenmergontsteking.
• Een tumor.
• Zenuwaandoeningen als multipele sclerose.
• Het Guillain-Barré-syndroom.
• Myelitis transversa.

Een ruggenprik kan ook in de volgende gevallen gedaan worden:

• Subarachnoïdale bloedingen die niet aan het licht zijn gekomen bij een CT-scan , kunnen worden opgespoord.
• Een verhoogde druk in de schedelholte (goedaardige verhoogde hersendruk) kan worden aangetoond.

Uitvoering van een ruggenprik

Het ruggenmerg wordt beschermd door de wervels. Wervels zijn botten die zich boven elkaar bevinden. Het ruggenmerg houdt op ter hoogte van de eerste of de tweede lendenwervel. Om het ruggenmerg niet te beschadigen, vindt een ruggenprik onder dit niveau plaats in de onderrug. Dit is ongeveer ter hoogte van het bekken.

De patiënt wordt gevraagd op de zij te gaan liggen en de rug bol te maken door de knieën op te trekken en het hoofd op de borst te leggen. In deze houding is de plaats van de ruggenprik goed bereikbaar. Soms wordt een andere houding gekozen.

De huid wordt schoongemaakt. Daarna wordt een plaatselijk verdovend middel ingespoten om de pijn en het ongemak te verminderen. Vervolgens wordt een holle naald in de ruimte tussen twee wervels gebracht en doorgeschoven.

Bij onderzoek van hersen- en ruggenmergvloeistof wordt een klein beetje vloeistof opgevangen. Dat gebeurt om er zeker van te zijn dat het inderdaad hersen- en ruggenmergvloeistof is en de plaats van de naald dus goed is.

Vervolgens wordt de druk geregistreerd door de naald te verbinden met de buis van een manometer. Een manometer is een instrument om druk mee te meten. Daarna wordt de hersen- en ruggenmergvloeistof opgevangen en in een aantal buisjes gedaan die zijn genummerd in de volgorde waarin ze worden gevuld. Vervolgens wordt de druk weer gemeten, de naald teruggetrokken en een steriel verband aangebracht.

Bij het inspuiten van verdovende middelen of geneesmiddelen wordt het middel via de holle naald ingebracht in het wervelkanaal. Normaal wordt hierbij geen hersen- en ruggenmergvloeistof afgenomen voor onderzoek.

Resultaten

Er kan onder meer worden onderzocht of er in de hersen- en ruggenmergvloeistof ziekteverwekkers zitten zoals bacteriën, glucose, eiwitten en (kanker)cellen.

Normaal gesproken is hersen- en ruggenmergvloeistof helder en kleurloos. Als de vloeistof troebel is, kan dit veroorzaakt worden door een infectie. In dat geval is het eiwitgehalte hoger en het glucosegehalte lager dan normaal en kunnen er ziekteverwekkers uit de vloeistof worden gekweekt in het laboratorium.

Bij multiple sclerose is de hersen- en ruggenmergvloeistof helder en steriel maar bevat deze vaak eiwitten. In geval van subarachnoïdale bloedingen zit er bloed in de vloeistof, die wel steriel is maar vaak een verhoogd eiwitgehalte heeft. Maar ook zonder subarachnoïdale bloeding is het gebruikelijk dat de vloeistof enige bloedsporen bevat als gevolg van het inbrengen van de naald.

Complicaties van een ruggenprik

De meest voorkomende complicatie na een ruggenprik is hoofdpijn. Deze kan binnen 24 uur na het onderzoek voorkomen. Het gaat meestal om een kloppende pijn aan de achterkant van het hoofd die verergert bij zitten. De pijn wordt vaak minder of verdwijnt als de patiënt gaat liggen. De patiënt wordt aangeraden na de ruggenprik voldoende te drinken om hoofdpijn te voorkomen. Het gebruik van een dunnere naald kan ook hoofdpijn voorkomen.

Bij een ruggenprik kunnen zenuwwortels worden geraakt. Daardoor ontstaan mogelijk tintelingen, gevoelloosheid of pijnscheuten in de benen. Als de patiënt tijdens de ruggenprik over één van deze symptomen klaagt, moet het onderzoek onmiddellijk worden stopgezet.

Wanneer er een infectie is op de plaats van de prik, kan deze zich verspreiden en onder meer een hersenvliesontsteking veroorzaken. Dit gebeurt echter zelden, omdat ervoor wordt gezorgd dat een ruggenprik onder steriele omstandigheden plaatsvindt.

Een andere, zeer zeldzame maar mogelijk dodelijke complicatie van een ruggenprik is inklemming . Dit kan gebeuren wanneer er in het hoofd of ruggenmerg een tumor zit dat door het afnemen van hersen- en ruggenmergvloeistof naar beneden verschuift en daarbij de hersenen of het ruggenmerg samendrukt.

Meer informatie

Informatie van Onze Lieve Vrouwe Gasthuis over verdoving via een ruggenprik
www.olvg.nl/afdelingen/anesthesiologie 
Informatie van Neurologie.nl over ruggenprik
www.neurologie.nl/publiek/patientenvoorlichting/lumbaalpunctie

Informatie van Isala-klinieken over ruggenprik
www.isala.nl/patienten/folders/5321-lumbaalpunctie

Informatie van het Medisch Centrum Alkmaar over ruggenprik
www.mca.nl/Portals/1/brochures/mca/neurologie/119173_neu_%20lumbaal%20punctie_2013_09.pdf

Informatie van Oncoline over geneesmiddelen via ruggenprik
www.oncoline.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=25597&richtlijn_id=530