Leukoplakie en andere afwijkingen van het mondepitheel en de tong
Leukoplakie is een aandoening van de mond die precancereus is, wat wil zeggen dat deze aan kanker voorafgaat. Leukoplakie wordt gekenmerkt door het opkomen van een hardnekkige wittige plek, die niet kan worden afgeschraapt. Deze plek kan overal in de mondholte ontstaan, ook op de tong. Harige leukoplakie is een subtype dat wordt veroorzaakt door infectie met het epstein-barr-virus. Deze aandoening kan zich voordoen bij overigens gezonde mensen en wordt zelden kwaadaardig. Mensen die aan aids (acquired immunodeficiency syndrome) lijden, zijn extra vatbaar voor harige leukoplakie. Bij hen is het gevaar dat de aandoening zich tot kanker ontwikkelt, groter dan bij andere mensen.
Bent u huisarts of praktijkmanger?
Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen?
In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.
Andere afwijkingen van het mondepitheel
Het mondepitheel is de laag cellen waarmee de mondholte bekleed is. Naast leukoplakie is orale candidiasis een veelvoorkomende aandoening van de binnenkant van de mond. Candidiasis is een infectie met de schimmel Candida. Ook orale candidiasis gaat gepaard met witte plekken in de mond, maar die zijn tijdelijk van aard en kunnen gemakkelijk worden afgeschraapt. Bij de aandoening lichen planus ontstaan platte, glimmende, paarsgekleurde streperige plekken in de mond. Andere afwijkingen van het mondepitheel zijn onder meer granuloma eosinophilicum, granuloma pyogenicum en xanthoma verrucosum.
Oorzaken
De oorzaak van leukoplakie is niet bekend. Van roken en alcoholgebruik is echter wel bekend dat ze het risico daarop kunnen vergroten. Bepaalde immuunziekten, waaronder lupus erythematodes disseminatus, kunnen eveneens leukoplakie in de hand werken. Leukoplakie komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en dan vooral bij mannen van middelbare leeftijd en ouder. Orale candidiasis komt vooral voor bij mensen die ernstig ziek zijn. Ook mensen die lange tijd antibiotica of corticosteroïden gebruiken, zijn extra vatbaar voor orale candidiasis. Andere factoren, zoals chronische irritatie van de mondholte, vitaminegebrek en veranderingen in de hormoonhuishouding, kunnen eveneens leiden tot orale candidiasis. Van lichen planus is de exacte oorzaak niet bekend.
Verschijnselen
Leukoplakie leidt tot het ontstaan van wittige, doorschijnende plekken, die overal in de mond kunnen opkomen. In de loop der tijd worden ze dikker, witter en ondoorzichtiger. Bij een enkeling zien die plekken er na verloop van tijd leerachtig uit en kunnen ze barstjes vertonen. Bij leukoplakie van de tong wordt deze dik, enigszins opgezwollen en hard. Op den duur kunnen de witte plekken, zowel bij leukoplakie als bij orale candidiasis en lichen planus, ruw gaan aanvoelen. Ook worden ze gevoelig voor aanraking, hitte, gekruid voedsel en andere irritatie.
Diagnose
De ontwikkeling van de witte plekken in de mond neemt gewoonlijk weken tot maanden in beslag. Door de mond dagelijks zelf te controleren, wat vooral mensen met een verhoogd risico zouden moeten doen, zijn de plekken soms al in een vroeg stadium op te sporen. Aan de hand van een biopsie van de witte plekken kan de diagnose worden bevestigd. Daarnaast kan de biopsie uitwijzen of de plekken kwaadaardig zijn of niet.
Behandeling
Bij witte plekken in de mond moet de eventuele bron van de irritatie worden weggenomen. Het gebruik van irriterende stoffen als tabak en alcohol dient te worden gestaakt. De schimmelinfectie bij orale candidiasis kan met specifieke schimmeldodende middelen worden bestreden. Bij leukoplakie kan de witte plek operatief worden verwijderd. Ook met andere behandelmethoden, zoals laserchirurgie en cryochirurgie, kunnen de plekken worden weggenomen; hiermee is het bovendien mogelijk zeer precies te werk te gaan en de hoeveelheid littekenweefsel tot een minimum te beperken. Bij mensen met harige leukoplakie kan behandeling met specifieke antivirale middelen nodig zijn. De witte streperige plekken die horen bij lichen planus gaan gewoonlijk vanzelf over, al kan dat maanden en zelfs jaren duren.
Complicaties
De witte plekken in de mond kunnen heel pijnlijk worden als ze geïnfecteerd raken. In geval van leukoplakie bestaat een groot risico dat de ziekte na verloop van jaren kwaadaardig wordt.
Meer informatie
Lodi, G, Sardella, A, Bez, C, et al. (2003), ‘Interventions for Treating Oral Leukoplakia (Cochrane Review)’, in: The Cochrane Library, Issue 1, Oxford: Update Software.
Scully, C., Beyli, M., Ferreiro, M.C., (1998), ‘Update on Oral Lichen Planus: Etiopathogenesis and Management’, Critical Reviews in Oral Biology and Medicine: An Official Publication of the American Association of Oral Biologists, vol. 9, no. 1, pp. 86-122. [Online] Available: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9488249?dopt=Abstract.
Shafer, W.G., Hine, M.K. and Levy, B.M. (1993), A Textbook of Oral Pathology, 4th ed, W.B. Saunders Company, Philadelphia.
Silverman, S.Jr. (1992), ‘Precancerous Lesions and Oral Cancer in the Elderly’, Clinics in Geriatric Medicine, vol. 8, no. 3, August, pp. 529-541 [Online] Available: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1504943?dopt=Abstract.