Ijzertekort

Wat is ijzer?

IJzer is een mineraal, dat in elke cel van het lichaam te vinden is. Het is belangrijk voor verschillende lichaamsfuncties. Er bestaan twee vormen van ijzer:

Heemijzer
Deze vorm zit in dierlijke producten, vooral in (rood) vlees en vis. Het wordt gemakkelijker in de darm opgenomen dan non-heemijzer. De opname in de darmen wordt verminderd door koffie, thee en melk(producten).
Non-heemijzer
Deze vorm zit in plantaardige producten, zoals broccoli, sperziebonen, veldsla, appelstroop en volkoren brood. Vitamine C bevordert de opname van non-heemijzer in de darmen. De opname in de darmen wordt verminderd door koffie, thee en voedingsvezels. Melk(producten) remmen de opname van non-heemijzer nauwelijks.

Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen

Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!

Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
Online beeldbellen met een huisarts
Stuur een foto mee van uw klacht
Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar

Download Dokter Appke

Waar is ijzer voor nodig?

IJzer is nodig voor:

De vorming van hemoglobine, het eiwit in de rode bloedcellen dat zuurstof vervoert door het lichaam.
De productie van enzymen: eiwitten die nodig zijn voor de stofwisseling.
Het goed functioneren van het afweersysteem en het centraal zenuwstelsel.

Dagelijkse hoeveelheid ijzer

Volwassen mannen hebben dagelijks 9 milligram ijzer nodig, volwassen vrouwen 15 milligram. Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven hebben meer nodig. Voor kinderen gelden andere waarden , afhankelijk van hun leeftijd.

Een teveel aan ijzer kan leiden tot beschadiging van hart, darmen of lever. Dit komt vooral voor bij mensen met een ijzerstapelingsziekte (hemochromatose ) of door langdurige inname van ijzertabletten. IJzerrijke voeding leidt eigenlijk nooit tot gevaarlijke hoeveelheden ijzer in het lichaam.

IJzertekort

IJzertekort is het meest voorkomende tekort in de wereld. Circa veertig procent van de wereldbevolking heeft een ijzertekort. Het lichaam heeft een ijzervoorraad opgebouwd, maar deze is na enkele maanden uitgeput.

Pubers in de groei, meisjes en vrouwen die menstrueren, vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven, vegetariërs en veganisten hebben een verhoogd risico op ijzertekort.

Oorzaken van ijzertekort

IJzertekort kan verschillende oorzaken hebben.

Te weinig ijzer in de voeding.
Onvoldoende opname van ijzer in de darmen door darmaandoeningen (malabsorptie).
Bloedverlies, bijvoorbeeld door (overvloedige) menstruatie, maar ook door aandoeningen in het maagdarmkanaal of nieraandoeningen.
Verhoogde behoefte aan ijzer. Dit is het geval bij kinderen in de groei, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Verschijnselen

Het belangrijkste verschijnsel bij ijzertekort is bloedarmoede . Maar ook voordat bloedarmoede is opgetreden, kan ijzertekort al leiden tot klachten. Klachten als gevolg van ijzertekort of bloedarmoede zijn:

Vermoeidheid.
Lusteloosheid.
Hoofdpijn.
Concentratie- of leerstoornissen.
Bleke huid.
Kortademigheid bij inspanning.
Duizeligheid.
Pijn op de borst.
Hartkloppingen.
Oorsuizen.
Gevoel flauw te vallen.

Diagnose

Op basis van de klachten en het lichamelijk onderzoek vermoedt de arts dat er sprake is van een ijzertekort dan wel bloedarmoede. Dit is vast te stellen door het hemoglobinegehalte in het bloed te bepalen, het ijzergehalte en andere bloedonderzoeken. Ook kunnen aanvullende onderzoeken gedaan worden om de oorzaak van het ijzertekort op te sporen, zoals een maag- of darmonderzoek.

Behandeling

De behandeling bestaat uit innemen van ijzertabletten. Als het hemoglobine weer normaal is, moet de behandeling nog twee tot drie maanden worden voortgezet om de ijzervoorraad in het lichaam aan te vullen. Ook is het belangrijk om ijzerrijke voeding te gebruiken. IJzerinjecties worden alleen gegeven bij een opnamestoornis in de darmen. Bij een zeer laag hemoglobinegehalte kan een bloedtransfusie nodig zijn.

Als er onderliggende aandoeningen zijn die leiden tot ijzertekort, moeten deze ook aangepakt worden.

Complicaties

Bloedarmoede is verreweg de meest voorkomende complicatie. Vooral bij mensen met aandoeningen van het hart of de longen kan dit tot ernstige klachten leiden. IJzertekort bij zuigelingen en kinderen belemmert de ontwikkeling van het kind. Bij zwangere vrouwen gaat een extreem ijzertekort gepaard met een verhoogd risico op een laag geboortegewicht, vroeggeboorte en aangeboren afwijkingen van de baby.

Zelfzorg

Gebruik een gezonde, gevarieerde voeding. Het gebruik van groente of fruit dat rijk is aan vitamine C tijdens iedere maaltijd is waardevol bij een (te) laag ijzergehalte.

Wie twijfelt of hij voldoende ijzer binnenkrijgt of klachten heeft die duiden op een ijzertekort, kan dit het best overleggen met de huisarts.

Meer informatie

Informatie van het Voedingscentrum
www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ijzer.aspx

Informatie over de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
www.vitamine-info.nl/hoeveel-heb-ik-nodig/

(Engelse) informatie over ijzergebreksanemie
http://emedicine.medscape.com/article/202333-overview

Mungen, E. (2003), “Iron Supplementation in Pregnancy”, J Perinat Med, vol. 31, no. 5, pp. 420-426. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14601265?dopt=Abstract