Gaatjes en scheuren in het netvlies

Het netvlies is het binnenste vlies van het oog. Het netvlies bestaat uit zenuwvezels. Deze zenuwvezels bevatten miljoenen lichtreceptoren; de kegeltjes en de staafjes. Zij vangen het licht dat het oog binnenvalt op en zetten het om in elektrische signaaltjes. Deze signaaltjes worden door de oogzenuw naar de hersenen geleid en daar omgezet in een beeld. Het netvlies is dus onontbeerlijk voor de waarneming. In het netvlies kunnen spontaan of door een ongeval gaatjes of scheuren komen. Een gaatje in de gele vlek (de macula) wordt een maculagat genoemd.

Bent u huisarts of praktijkmanger?

Benieuwd hoe hybride zorg uw praktijk of post kan ondersteunen? 

In de whitepaper leest u alles over de mogelijkheden van hybride zorg.

Download het whitepaper

Oorzaken

Gaatjes in het netvlies kunnen een aantal oorzaken hebben:

• Perifere retinadegeneratieGaatjes ontstaan meestal op dunne, zwakke plekken in het netvlies (retina). Deze plekken kunnen het gevolg zijn van slijtage (degeneratie) van het netvlies en bevinden zich meestal aan de zijkanten (periferie) van het netvlies. De medische benaming hiervoor is perifere retinadegeneratie. Een veel voorkomende vorm hiervan is de lattice degeneratie. Bij ongeveer 10 procent van de Nederlands is deze vorm van degeneratie van het netvlies aanwezig. De zwakke plekken kunnen lijken op een slakkenspoor of op een raster.
• Hoge bijziendheidDunne en dus kwetsbare plekken aan de zijkant van het netvlies komen vaker voor bij hoge bijziendheid.
• Een ongevalNa een flinke slag of stoot met een stomp vorowerp of na een steek met een scherp voorwerp.

Scheuren in het netvlies kunnen een aantal oorzaken hebben:

• Ongeval/mishandelingWanneer een stomp voorwerp (vuist) met kracht tegen het oog terecht komt, wordt het oog tijdelijk zeer sterk samengedrukt wat kan leiden tot een scheur in het netvlies.
• GlasvochtloslatingScheuren kunnen ontstaan tijdens de loslating van het glasvocht, een normaal proces dat hoort bij het ouder worden, op plekken waar het netvlies erg stevig vastzit aan het glasvocht.

Verschijnselen

Gaatjes in het netvlies geven meestal geen klachten. Ze worden vaak per toeval ontdekt door de oogarts tijdens een onderzoek van het netvlies. Scheurtjes in het netvlies geven op zich geen symptomen. Maar de scheur is meestal het gevolg van een glasvochtloslating en dat kan wel verschijnselen geven; met name het zien van bewegende vlekken of vlekjes en/of het zien van lichtflitsen.

Gaatjes en scheuren in het netvlies kunnen het begin vormen van een netvliesloslating. Dit is een ernstige situatie die tot blindheid kan leiden. Wanneer u klachten heeft die hierop wijzen, is onmiddellijk onderzoek door een oogarts nodig. verschijnselen die kunnen wijzen op een netvliesloslating zijn aanhoudende lichtflitsen en een donkere schaduw zien aan de zijkant van het gezichtsveld. Bij het scheuren en loslaten van het netvlies ontstaat geen pijn. Patiënten wachten hierdoor weleens te lang, voordat ze contact met hun arts opnemen.

Diagnose

Bij typische klachten van een glasvochtloslating of bij routineonderzoek, wordt het netvlies door de oogarts onderzocht. Hij bekijkt het netvlies met behulp van een oogspiegel nadat de pupil met oogdruppels wijder is gemaakt. Met name de zijkant (periferie) van het netvlies wordt onderzocht, omdat eventuele gaatjes en scheuren meestal hier ontstaan. Om het netvlies gedetailleerd te kunnen onderzoeken, wordt een zogenaamd driespiegelcontactglas op het oog gezet. Dit gebeurt nadat het oog is verdoofd door middel van druppeltjes. Een driespiegelcontactglas heeft een aantal kleine spiegeltjes waarmee de oogarts het netvlies tot in de uiterste hoekjes kan bekijken. Scheuren hebben meestal de vorm van een hoefijzer; er wordt dan ook wel gesproken van een hoefijzerscheur.

Behandeling

Scheurtjes of gaatjes in het netvlies kunnen tot een netvliesloslating leiden. Om dit te voorkomen, moeten ze met laserapparatuur worden behandeld. Tenzij de oogarts oordeelt dat de scheurtjes of gaatjes geen verhoogd risico op een netvliesloslating geven. Tijdens de laserbehandeling wordt een reeks brandpuntjes rondom de netvliesscheurtjes of -gaatjes aangebracht. Na enkele dagen ontstaan op die plaatsen littekens en is het netvlies als het ware ‘vastgelast’ op zijn onderlaag. Dit vermindert in sterke mate de kans dat het netvlies hier in de toekomst ooit nog loslaat. Bij de meeste gaatjes en scheuren is deze lasertherapie mogelijk. Heeft het netvlies eenmaal losgelaten, is er geen laserbehandeling meer mogelijk. Er moet dan een vitrectomie plaatsvinden.

Prognose

Door een scheurtje of gaatje kan er vloeibaar glasvocht achter het netvlies terechtkomen. De cellen uit het retinaal pigementepitheel, die in een laagje onder het netvlies liggen, beschikken over een soort pompje dat kleine hoeveelheden vocht kan wegpompen. Als er echter door het gaatje in het netvlies, meer vocht vloeit dan het pigmentepitheel kan verwerken, komt het netvlies los van zijn onderliggende lagen. Dit wordt dan een rhegmatogene netvliesloslating genoemd. De kans hierop is groter wanneer:

• er sprake is van een scheur (en dus niet van een gaatje);
• er sprake is van meerdere, grote en/of centraal gelegen slechte plekken in het netvlies;
• er andere risicofactoren voor netvliesloslating aanwezig zijn zoals hoge bijziendheid, het voorkomen van netvliesloslating in de familie, een netvliesloslating in het andere oog en chirurgie of trauma aan het oog;
• er recente klachten zijn die wijzen op een achterste glasvochtloslating (bewegende vlekken of lichtflitsen zien) zijn ook risicofactoren voor een netvliesloslating.

Meer informatie

Informatie van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap
www.oogheelkunde.org

Informatie van het Oogcentrum Deventer
www.oogartsen.nl

Informatie van het Oogziekenhuis Rotterdam
www.oogziekenhuis.nl