Ethiek op het werk
Wat is ethiek op het werk?
Ethiek op het werk gaat over hoe werknemers zich zouden moeten gedragen op het werk. Ethiek heeft te maken met integriteit: handelen vanuit het goede en het beste willen voor het bedrijf, collega’s en klanten. Ethiek op het werk gaat ook over het voorkomen van fraude, oplichting, diefstal, vernieling en sabotage.
Dokter Appke voor uw gezondheidsvragen
Bij een langdurige keelpijn wel of niet naar de huisarts? Heeft u een bijsluiter waar u niet uitkomt? Dokter Appke is er voor u!
- Snel én deskundig antwoord op uw gezondheidsvraag
- Online beeldbellen met een huisarts
- Stuur een foto mee van uw klacht
- Uw gegevens zijn veilig en blijven vertrouwelijk
- Ook 's avonds, in het weekend én op feestdagen bereikbaar
Grenzen van ethiek op het werk
Sommige zaken zijn voor iedereen duidelijk: op het werk met opzet een machine kapot maken, kan echt niet. Maar is het diefstal als je een notitieblok voor eigen gebruik pakt? En is het verkeerd om tijdens werk een privé telefoongesprek te voeren?
Ethische grenzen zijn soms moeilijk aan te geven. Daarom is het belangrijk dat in een bedrijf een cultuur heerst waarin dit soort zaken besproken kunnen worden. Soms kan dat niet met de betrokken collega of leidinggevende. Daarom is het goed als organisaties een onafhankelijke vertrouwenspersoon beschikbaar hebben.
Fraude en oplichting
Fraude betekent dat iemand opzettelijk bepaalde zaken of situaties anders voorstelt dan ze zijn, om er zelf of als bedrijf beter van te worden. Dit gaat ten koste van bijvoorbeeld de belastingdienst, andere bedrijven of klanten. Fraude is strafbaar.
Oplichting betekent bedrog. Iemand ontneemt geld of waardevolle spullen van een bedrijf of persoon. Ook oplichting is strafbaar.
Fraude en oplichting lijken in eerste instantie gemakkelijk aan te wijzen. Toch zijn de grenzen onduidelijk. Een gezichtscrème die belooft dat je er tien jaar jonger uit zult zien, maar dat niet waarmaakt, is dat oplichting? Mogen bedrijven hun producten aanprijzen door te zeggen dat ze positieve eigenschappen hebben? En wanneer gaan die claims te ver?
Diefstal
Ook diefstal lijkt in eerste instantie duidelijk. Maar ook hier zijn grenzen die bij iedereen anders kunnen liggen. Het meenemen van een paperclip of een notitieblok, is dat diefstal? En hoe zit het met twee pakken printpapier? En rookpauzes, vallen die onder ‘tijddiefstal’?
Uit onderzoek blijkt dat het uitmaakt van wie de spullen zijn. Zo vinden veel mensen dat het stelen van een appel van een collega echt niet kan. Maar als diezelfde appel van de werkgever is, doen veel mensen er niet moeilijk over.
En er is waarschijnlijk geen bedrijf dat een werknemer aanklaagt omdat hij een rol toiletpapier steelt. Maar toch heeft de werknemer iets gestolen dat van iemand anders is.
Vernieling
De meeste mensen hebben het gevoel dat vernieling van bedrijfseigendommen of de spullen van een collega niet kan. Maar opzet lijkt voor veel mensen een belangrijke factor. Want wat als de vernieling per ongeluk gebeurde? Moet dat gemeld worden? Met als gevolg eventuele maatregelen van het bedrijf tegen de vernieler?
Sabotage
Sabotage is opzettelijk iets doen of nalaten dat schadelijk is voor het bedrijf, een collega of een klant. Bijvoorbeeld met opzet digitale documenten wissen of wijzigen. Of met opzet belangrijke telefoontjes of informatie niet doorgeven, of verkeerde informatie geven. Bij sabotage kan het bijvoorbeeld ook gaan om het opzettelijk vernielen van spullen, zoals bedrijfsauto’s of printers.
Integriteit op het werk
Professionele integriteit is het balanceren tussen twee vormen van integriteit:
- Persoonlijke integriteit: trouw blijven aan je eigen idealen en waarden.
- Beroepsmatige integriteit: daaraan verbonden zitten idealen, waarden, belangen en verantwoordelijkheden.
Het balanceren tussen beide vormen van integriteit kan lastig zijn. Een voorbeeld: een verpleegkundige heeft een patiënt met veel pijn. De patiënt vraagt om extra medicijnen tegen de pijn. Daarover moet de verpleegkundige met een dokter overleggen. Maar omdat deze niet bereikbaar is, besluit ze zelf de patiënt extra medicijnen tegen de pijn te geven. Hier verkiest ze haar persoonlijke integriteit boven de professionele.
Een ander voorbeeld: een werknemer neemt relatiegeschenken van een klant aan. Dat kan de relatie tussen de klant en de werknemer beïnvloeden. Maar in dit geval weet de werknemer van zichzelf dat dit niet zijn onafhankelijke houding tegenover de klant zal beïnvloeden. Dat is zijn persoonlijke integriteit.
Toch verbieden sommige organisaties het aannemen van zakelijke geschenken, etentjes en kerstpakketten van externe relaties. Zo mogen medewerkers van ziekenhuizen geen persoonlijke geschenken of geld aannemen van patiënten of anderen. Die regel is ingesteld om iedere vorm van oneigenlijke beïnvloeding of belangenverstrengeling te voorkomen. Hier is de beroepsmatige integriteit van belang.
Mensen voelen zich goed over zichzelf als ze integer zijn. Het geeft een goed gevoel als ze een evenwicht weten te bewaren tussen hun persoonlijke en beroepsmatige integriteit. Ook zijn de meeste werknemers trots om bij een integer bedrijf te werken.
Cultuur van openheid
De meeste organisaties streven naar ethiek op het werk. Om dat te bereiken is een cultuur van openheid nodig. Iemand die misstanden ziet, moet dat aan de kaak durven stellen. Bijvoorbeeld als een collega of een leidinggevende een grens overschrijdt. Maar soms is het moeilijk om zaken ter sprake te brengen. Daarom is het goed als elke organisatie een onafhankelijke vertrouwenspersoon heeft.
Vertrouwenspersoon
De vertrouwenspersoon is een onafhankelijke professional binnen de organisatie. Hij kan helpen als misstanden op de werkvloer beginnen of niet ophouden. De vertrouwenspersoon heeft ervaring met ethische kwesties op de werkvloer. Hij denkt mee en adviseert bij het zoeken naar mogelijkheden om het ongewenste gedrag te stoppen.
Meer informatie
Netwerk Bedrijfsethiek Nederland
www.bedrijfsethiek.nl
G. van Heereveld. Over het spanningsveld tussen persoonlijke en professionele integriteit. (2007). Doctoraal scriptie Universiteit voor Humanistiek.